Նոր տարին 2016-ի հենց առաջին օրերից արդարացրեց իր «ծանր տարի» բնորոշումը: Աշխարհի տարբեր հատվածներում անկայունությունը էականորեն ավելացավ, ի հայտ եկան գլոբալ տնտեսության աննախադեպ վտանգներ: Միջազգային կտրվածքով, բացի ընդհանուր ռազմաքաղաքական իրավիճակի սրացումից, ամենից լուրջ մարտահրավերը, որ նախորդ տարվանից սկսած շարունակեց օրակարգային պահել իր դեստրուկտիվ ազդեցությունը, Սաուդյան Արաբիայի կողմից նախաձեռնված նավթի գների անկումն էր: Այսօր նավթի գները հասել են մեկ բարելի դիմաց 29 $ նշաձողին ու նվազելու միտումներ է արձանագրում: Դա, բնականաբար, մեծ հարված էր նավթ արտահանողներ պետություններին, դրանցից կախված երկրներին ու նաև գլոբալ տնտեսությանը:

Նավթի գների անկումի՝ նման լուրջ ազդեցություն է իր վրա կրում նաև մեր հարևան Ադրբեջանը, ուր լրջագույն խնդիրներ են ի հայտ եկել կապված մանաթի աճող արժեզրկման, բյուջերի մի շարք կետերի ռեալիզացման, առաջին օգտագործման ապրանքների համատարած թանկացումների, աշխատավարձերի նվազման, պետական կառավարման համակարգի, այդ թվում նաև ԶՈՒ-ի որոշ օղակների օպտիմալացման/կրճատման, ու ամենակարևորը՝ հասարակության գնողունակության հետ կապված: Որպես այս ամենի հետևանք՝ ցանգվածային ցույցեր ու բախումներ սկսվեցին Ադրբեջանի մի շարք շրջաններում, ուր գնաճի տեմպերը ստիպեցին մարդկանց փողոց դուրս գալ: Չնայած արտաքնապես սոցիալական ու տնտեսական խնդիրներից բխող ընդհանուր դժգոհություններին, զանգվածային ցույցերը բնականաբար կարող են ինչ-որ X կետից հետո վերածվել քաղաքական դժգոհությունների ալիքի: Այս իրավիճակից կարող են օգտվել դեռևս ընդդիմադիր մնացած որոշ ուժեր՝ հույս ունենալով հեղաշրջման կամ զանգվածային հեղափոխության միջոցով հասնել իշխանության: Սրա մասին, իհարկե, դեռ վաղ է խոսել, սակայն մենք մեր շահերի իրացման առումով պետք է դիտարկենք հարևան երկրումզարգացումների ցանկացած սցենար:

Ադրբեջանի նման դասական ավտորիտար երկրներում, ուր գործող իշխանություններին պահող ներքին զորքերի և հատուկ ծառայությունների դերակատարումը բավական մեծ է, քաղաքական պահանջներով հնարավոր զանգվածային ցույցերն բացառիկ երևույթ են: Ինչու՞: Հենց միայն այն պատճառով, որ ձեզ կարող են առանց դատարանի որոշման ձերբակալել ու դատապարտել, կամ ուղղակի փողոցում գնդակահարել:

Եթե հանկարծ իրողություն դառնա քաղաքական անկայունության աճը Ադրբեջանում, ապա նման պայմաններում առաջ կգան բազմաթիվ հարցեր կապված Ադրբեջանում ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի հնարավոր վարքի, նրանց կողմից վերահսկելի ռեսուրսների ու ներուժի, քաղաքական հասունության ու ռեալ քաղաքական դաշտում գործող իշխանություններին հակադրվելու քաղաքական կամքի հետ: Նման պայմաններում կարող է ոչ միայն հեղափոխություն հանգեցնել, այլև ներիշխանական հեղաշրջման:
Ադրբեջանում առկա անկայունության՝ տնտեսականից քաղաքականի վերածման պարագայում մեզ համար մտահոգությունների ու մարտահրավերների իրավիճակ կարող է ստեղծել: Նախ առնվազն այն պատճառով, որ նման անկայունության պայմաններում Ադրբեջանի քաղաքական ու ռազմական վարքը կարող է և անկանխանատեսելի դառնալ: Երկրորդ՝ եթե հանկարծ Ադրբեջանում քաղաքական հեղաշրջում/իշխանափոխություն լինի, պետք է հասկանալ, թե ովքե՞ր և ինչո՞վ են գալու իշխանության:

Եթե գան ազգայնականները, ապա նրանց քաղաքական վարքը բավական կանխատեսելի է, ուստի պետք է պատրաստվել ռազմական լրջագույն սրացումների: Եթե գան այլ ուժեր, պետք է հասկանալ, թե ինչ վարքի մոդել պետք է որդեգրենք նրանց նկատմամբ: Երրորդ՝ եթե քաղաքական անկայունությունը Ադրբեջանում ավելանա, ու հանկարծ Ի.Ալիևը որոշի երրորդ երկրից օգնություն խնդել, ապա սա լիովին նոր իրավիճակ կստեղծի ռեգիոնալ կտրվաքով՝ ստիպելով ՌԴ-ին, Թուրքիային, Իրանին և ռեգիոնալ շահեր ունեցող այլ երկրներին նորովի դիրքավորվել ու նոր մոտեցումներ որդեգրել:
Ընդհանուր առմամբ կարող ենք մի շարք սցենարներ նույնպես նշել, ընդհուպ միչև հեռանկարում Ադրբեջանի կազմաքանդում, սակայն այս սցենարների մեծ մասը, առանց արտաքին որոշակի օժանդակության, իրականացման փոքր ներուժ ունեն: Հարկ է նշել, որ չնայած առկա սոցիալ-տնտեսական լուրջ վիճակին, այս պահի դրությամբ Ադրբեջանում գործող իշխանությունները բավական ամուր են, ուստի վերոնշյալ դիտարկումները քաղաքական հնարավոր սցենարների դաշտից են:

Այս պարագայում կարևոր է նաև մեկ այլ հանգամանք: Ադրբեջանում տեղի ունեցողի նկատմամբ հետաքրքիր է դիտարկել հայ հանրային ակտիվի մի մասի մոտ մեծ ոգևորվածության վիճակը: Ակնհայտ է, որ եթե հակառակորդի երկրում անկայունություն է, ապա դա մեզ համար շահեկան է: Սակայն այս պարագայում զուտ «անկայունության» հանգամանքը հավանաբար ոչ թե ուրախության պատճառ պետք է հանդիսանա, այլ մտածելու տեղիք տա, թե այն ինչ մարտահրավերներ կբերի մեզ:
Դրա համար նախ պետք է հասկանալ Ադրբեջանում իրականում ի՞նչ է կատարվում, ի՞նչ հետևանքներ դա կունենա իրենց ու նաև մեզ վրա, ապա նոր միայն չարախնդալ հարևանի անհաջողությունների առիթով:

Ալեն Ղևոնդյան