Քեսաբի հետ կապված երեկվա հիստերիայից հետո անկեղծ ասած չէի ուզում կրկին անդրադառնալ տվյալ թեմային, բայց այնուամենայնիվ ցանկանում եմ մի քանի բան ասել այդ կապացությամբ:

Նախ սկսենք նրանից, որ երեկվա ապատեղեկատվության արդյունքում առաջացած պառակտումը մեր հասարակության մեջ մեր իսկ պարտությունն էր և ցույց տվեց, թե ինչքան չպատրաստված և «անմարտունակ» ենք մենք տեղեկատվական պատերազմներում: Թե ռազմական ոլորտում մենք կարող ենք գլուխ գովալ և հպարտանալ, որ մեր բանակը մարտունակ է, տեղեկատվական ոլորտում նույնն անել մեղմ ասած չենք կարող: Ճիշտ է երեկվա իրադարձությունը պատերազմ անվանելը չափազանցություն կլինի, բայց փոքրիկ ճակատամարտ անվանել,այնուամենայնիվ ես կհամարձակվեմ: Դա իսկական խայտառակություն էր, քանի որ ընամենը մի ռուսական լրատվամիջոցի պատճառով մեր ամբողջ մեդիա դաշտն ու հասարակությունը, մանիպուլյացիայի ենթարկվեց և արդյունքում տեղեկատվական հարթակում տիրեց կատարյալ քաոս: Ասեմ ավելին այդ ամապեղեկատվությունը որոշ չափով սկսվեց տարածվել նաև սփյուռքում:

Սա այնպես իմիջիայլոց իմ կարծիքն էր ընդհանուր պատկերի մասին:

Հիմա անդրադառնանք նրան, թե ի վերջո աղմուկ բարձրացնել պետք էր քեսաբահայության համար, թե' ոչ: Ի հարկե է պետք է , ԲԱՅՑ պետք չէր տարածել սուտ և չափազանցնել մի բան որն առանց չափազանցության էլ լուրջ իրադարձություն էր: Պետք չէր ի լուր աշխարհի տարածել, որ հայերին Քեսաբում շան պես մոռթում են, և հենց այդ, այլ ոչ թե ուրիշ պատճառով, զուգահեռներ տանել ցեղասպանության հետ: Տեսեք ես այն մարդկանց շարքին չեմ պատկանում, ովքեր երեկ քննադատում էին բոլոր նրանց, ովքեր Քեսաբում տեղի ունեցող իրադարձությունները որակում էին ցեղասպանության, փոխարենը ես քննադատում եմ, նրանց, ովքեր դա որակում էին ցեղասպանություն' տարածելով լուրեր, որ աջ-ձախ հայերի սպանդ է իրականացվում Քեսաբում: Դրանք միանգամայն տարբեր բաներ են: Թույլ տվեք ավելի հստակեցնել միտքս:

Տեսեք մեր ազգը ցեղասպանություն տեսած ազգ է: Ասոմ ավելին մենք այդ ցեղասպանությունը տեսել ենք Թուրքիայի կողմից, հետևաբար ցանկացած թշնամական գործողություն, այն էլ ռազմական բնույթի գործողություն Թուրքիայի միջամտությամբ մեզ մոտ միանգամից, գենետիկ հողի վրա, ասոցացվում է ցեղասպանության հետ: Կոպիտ ասած մենք թուրքերից «քաշվածներ ենք» և մեր մեջ գենետիկորեն նստած է թուրքի հանդեպ վախը: Այդ տեսանկյունից պանիկայի մեջ խոսել ցեղպասպանության մասին, իմ խորին համոզմամբ միանգամայն բնական է: Ի վերջո մարդկանց բռնի կերպով տեղաղհանել են իրենց տներից' հայրենքից, թալանել են ունեցվածքն ու տասնյակների գերի վերձրել: Մի խոսքով այդ մարդկանց հայրենազրկել են: Հիմա ասացեք տեսնեմ, թե ինչպես կարող է հասարակ քաղաքացին չասոցացնել նման իրադարձությունները ցեղասպանության հետ: Ի վերջո հենց այդ շրջանի մարդիկ ուղղակի ժառագներն են 1915թ-ի ցեղասպանության զոհերի և ով-ով իրենք լավ գիտոն, թե ինչ ասել է «տեղահանություն»: Ի վերջո հենց այս տեղահանության համատեքստում ուզում եմ հիշել Թուրքիայի «»Ակոս թերքի մեր հայազգի լրագրող Հրանտ Դինքին, ում անձամբ ես համարում եմ ցեղասպանության քաղաքականության վերջին զոհերից մեկը, ով մի անգամ շատ հետաքրքիր բան ասաց Երևանում: Նա ասաց, եթե թուրքերը հավաքեին ամբողջ հայ ժողովրդին և տեղավորեին ոսկուց պատրաստված մի ինքնաթիռի մեջ և առանց գետ մեկ զոհի երկրից տեղափոխեին, դա ևս կլիներ ցեղասպանություն, քանի որ մարդկանց բռնի կերպով ղրկել իրենց հայրենքից, ասել է թե հայրենազրկել ևս կնշանակե ցեղասպանություն իրագործել:

Այնպես որ մեղադրել մեր հայրենակիցներին, թե´ սփյուռքում կամ Հայաստանում ապրող, թե´ առավելևս Քեսաբից տարհանվածներին, որ տվյալ իրադարձություններն ասոցացնում են ցեղասպանություն հետ ճիշտ չէ: Իմ միակ, չգիտեմ էլ ինչպես ճիշտ բառն ընտրել, բայց բողոքը կամ էլ պահանջը, մարդկանց հանդեպ այն է, որպեսզի երբևէ և ոչ մի հանգամանքներում մեր արդար պահանջն ուղղված միջազգային հանրությանը չփոխկապակցեն ստով: Հիմնական մտավախությունն այս ամբողջ իրարանցման մեջ առնվազն ինձ համար հենց դա էր:

Ես հուսով եմ, որ մենք մի կերպ կկարողանանք դուրս գալ այն հիմար վիճակից, որում հայտնվեցինք երեկ և այսուհետ ավելի զգույշ կլինենք նրանցից, ովքեր կփորձեն մեզ խայծ տալ: Ինչ վերաբերում է «համապատասխան կառույցներին», կամ նրանց, ովքեր զբաղվում են տեղեկատվական անվտանգությամբ, հուսով եմ կհասկանան, որ մենք չափազանց խոցելի ենք այս հարցում և անհրաժեշտ է տանել համապատասխան աշխատանքներ հետագայում նմանատիպ իրավիճակները կախելու համար:

Հայկ Թամրազյան