Ո՞վ էր ասում, որ մենք միշտ ընտրության հնարավորություն ունենք, հը՞ :

Չէ, եկեք նույն հարցն իմ ընկերուհուն տանք, ով առավոտյան խմում է մեկ բաժակ սուրճ ու հաճախ կրում է կարմիր զուգագուլպաներ: Ինձ էլ ՛՛ամեն ինչ դասավորող աղջիկ՛՛ է անվանում:

Գնա՞նք կարմիր զուգագուլպայավորի մոտ: Գնացինք:

Դուռը բացվեց: Վերարկուն ընկավ գետնին: Տանից դուրս գալիս երբեք չեմ շրջվում: Վերարկուն մնում է գետնին: Բանալին կողպում է դուռը: Մեկ-երկու, մեկ-երկու,մեկ-երկու: Ես կանգառում եմ: Ավտոբուսն ինձ պտտում է քաղաքով մեկ: Իջնում եմ: Քայլում եմ ևս կես կանգառ: Էլի աստիճաններ, էլի դուռ ու զանգ: Բոլորիս վերջը ոչ թե մահն է, այլ՝ դուռն ու զանգը: Մենք, ի վերջո, միշտ հայտնվում ենք դռների դիմաց՝ ձեռքներս դեպի զանգը տանող վիճակում: Իսկ մահը: Մեզ ոչ ոք չի պատմել մահվան մասին: Զանգերի ու դռների մասին պատմում են շատերը: Մահվան մասին չեն պատմում: Ուրեմն՝ մահ չկա: Բոլորիս վերջը դռներն են: Զանգերը: Ու քարացած մատը՝ զանգի կոճակի վրա: Տխուր ավարտ է, համաձայն եմ: Կարճ ասած՝ բոլորս քարանում ենք սպասողական դիրքում: Մենք ապրում ենք սպասողական վիճակի մեջ: Մենք քայլող սպասում ենք, փոքրիկ սպասումիկներ: Սպասում ենք : Ողջ կյանքում սպասում ենք. ինչ-որ հայացքի, ինչ-որ բառի ու գործողության, հնարավորության, առիթի, ուրախության, դժբախտության: Սպասում ենք :

-Բարև , ամեն ինչ հաշվող աղջիկ:

-Ո՞վ էր ասում, որ մենք միշտ ընտրության հնարավորություն ունենք, հը՞ : Էլ չեմ դիմանում:

-Ապրես,լավ եմ: Ոնց տեսնում եմ՝ դու էլ ես լավ:

-Սուրճ եմ ուզում:

-Ես թեյ եմ խմում:

-Լավ, ես էլ թեյ կխմեմ:

-Բայց դու սուրճ չէի՞ր ուզում:

-Տարբերություն չկա:

-Ինչի՞ մեջ:

-Ամեն ինչի: Ոչնչի: Չկա տարբերություն:

-Ինչու՞ :

-Որովհետև էլ չեմ դիմանում:

-Իսկ դու ունե՞ս ընտրություն:

-Իսկ կա՞ ընտրության հնարավորություն:

-Թե՞յ, թե՞ սուրճ:

-Տես, ընտրություն չկա:

-Ուհ…Հետդ խոսել չի լինում:

-Բայց ախր տես, չկա: Միգուցե ես…ես գինի եմ ուզում: Բայց ես պիտի ընտրեմ միայն թեյի ու սուրճի միջև: Դա արդեն իսկ ընտրություն չէ: Մենք չունենք ընտրություն:

-Գինի ունեմ: Բերե՞մ:

-Չէ, ես սուրճ եմ ուզում:

-Բայց ես թեյ եմ խմում:

-Ուրեմն ես էլ թեյ կխմեմ:

-Սկսվեց…

-Հը-ը, շարունակվում է …

-Լավ, ուրեմն ես սուրճ կխմեմ:

-Իսկ ես հենց նոր թեյ ուզեցի:

-Գրողը քեզ տանի:

-Գրողը ինձ տանի:

Փռվում եմ անկողնու վրա, փակում աչքերս: Բացում աչքերս: Նայում կարմիր զուգագուլպայավորի գրադարակին: Մտովի դասավորում եմ դարակը:

***

-Վստահիր ինձ:

-Չեմ կարողանում:

Ձախ ձեռքը բռնում է աջ ձեռքս, քաշում իր կողմ:

-Վստահիր ինձ:

-Չեմ կարողանում: Էլ ուժ չկա:

-Ինչ էլ անեմ, ինչ էլ խոսեմ…Վստահիր ինձ:

-Չէ…

***

Հիշում եք, չէ՞ , արդեն ասել եմ, որ մենք ապրում ենք սպասելու համար: Իսկ ի՞նչ է լինում անհամբերների հետ: Ինձ նմանների հետ: Ինձ նմաններին ստիպում են սպասել սովորել: Ստիպում են: Ինձ նմանները տառապում են ու դանդաղ, կամաց-կամաց սպասել սովորում, դիմանալ սովորում, զգացմունքները կողպել ու լեզուն ծամել են սովորում: Խայտառակ ցավոտ է ստիպողաբար սպասել սովորելը: Երբ ընտրություն չկա: Իսկ ես երբևէ ընտրություն ունեցե՞լ եմ: Հը՞, կարմիր զուգագուլպայավոր, ես ունե՞մ ընտրություն:

***

Ես սովորեցի սպասել: Ես սովորում եմ սպասել: Շատ ցավոտ: Դաժան: Ես սովորում եմ սպասել: Ուրեմն՝ ես սովորում եմ նաև սիրել: Որովհետև սպասումն ու սերը փոխկապակցված են իրար հետ: Նոր եմ իմանում: Մենք սպասում ենք միայն այն մարդկանց, ում սիրում ենք: Իսկապես սիրում : Ու ներում ենք, ներում ենք, ներում ենք:

Ատում եմ ինձ, որ սպասում ու ներում եմ: Անընդհատ նույնը:

Շղթայական նույն վիճակը:

Սեր…սեր: Լավ, երկրորդ հարցը. ի՞նչ է գրողի տարած այդ պաթոլոգիկ զգացմունքը:

Եթե կարմիր զուգագուլպայավորին հարցնեն՝ ինչ է սերը, կպատասխանի. ՛՛ Սերն ինքնին հետաքրքրություն է : Եթե ինչ-որ մեկը քեզ հետաքրքիր է ու հետաքրքրությունդ ոչ մի կերպ չի հագենում, ուրեմն՝ սիրում ես՛՛ :

Իսկ ինչ կպատասխանեմ ես:Մտածենք:

Դիմացինին կուրորեն վստահելը: Սերն է : Երբ ինձ կասեն՝ ՛քայլիր ապակիների վրայով, ու քեզ ոչինչ չի լինի՛՛ : Ու ես կքայլեմ: Կքայլեմ ՝ շատ լավ գիտակցելով, որ ոտքերս արյունոտելու եմ:

Կարմիր զուգագուլպայավորը կողքիս նստած ժպտում է:

Ճիշտ եմ ասում, չէ՞ :

Կարմիր զուգագուլպայավորը ուսերից մի կողմ է տանում մազերը:

Շարունակե՞մ:

Գլխով է անում:

Շարունակեցի:

Երբ քեզ ցավեցնում են, երբ քեզ փշրում ու մասերի են բաժանում: Իսկ դու չես հանձնվում: Որովհետև չգիտես՝ ինչպես հանձնվել: Շարունակում ես դիմանալ: Շարունակում ես փշրվել ու հավաքվել: Շարունակում ես ընկնել ու կանգնել: Ինչի՞ համար:

Հետո քեզ սկսում են ստիպել սովորել սպասել: Ու քեզ փշրում են: Ու ստիպում են հավաքվել ու սպասել: Սպասել: Ինչի՞ն սպասել: Չգիտես: Բայց ատամներդ սեղմում ես ու սպասում: Դիմանում ես:

***

-Դու պիտի ինձ վստահես: Դու չունես ուրիշ ընտրություն:

-Անհնար է վստահել մարդուն առանց ինչ-որ բանի վրա վստահ լինելու: Իսկ ես ոչնչի վրա վստահ չեմ: Ես քեզ չեմ հավատում:Էլ չեմ կարողանում վստահել:

Ձեռքերը խառնվում են մազերիս մեջ, սառը քիթը շոյում է այտս:Մարմնովս դող է անցնում:

-Դու պիտի դիմանաս: Դու պիտի սպասես: Ինչ էլ անեմ…

-Ինչ էլ անես…

-Ինչ էլ խոսեմ:

-Ու ինչ էլ խոսես…

-Դու: Պիտի: Վստահես: Ինձ:

-Ես: Էլ: Ուժ: Չունեմ:

-Դու գաղափար չունես: Դու գաղափար չունես՝ ինչքան ուժեղ ես: Դու պիտի սովորես սպասել: Պիտի սովորես համբերել ու լեզուդ ծամել: Էդ դեպքում կգտնես:

-Ի՞նչ:

-Ինձ: Վստահիր ինձ: Դիմացիր: Սպասիր:

***

Վստահիր ինձ:

Դիմացիր:

Սպասիր:

Անտանելի է վստահել մեկին, ով ամեն ինչ անում է, որպեսզի սպանի վստահությունն ու քեզ հեռու վանի: Իսկ դու կանգնած ես մնում: Ու դիմանում ես: Ատում ես քեզ, որովհետև պարտվել չգիտես: Պարտվելը ևս արվեստ է: Կան մարդիկ, ովքեր պարտվել չգիտեն:

Ես չգիտեմ պարտվել: Ու ատում եմ ինձ դրա համար: Ես չեմ կարողանում կանգնել: Չեմ կարողանում գլուխս բարձր պարտվել ու վերջապես ազատ շնչել: Ես սեղմում եմ ատամներս ու դիմանում: Սովորում եմ սպասել: Իմ մեջ սպանելով անհամբերությանը՝ սպասել եմ սովորում:

Հենց դրա համար գետնին են հայտնվում այն ամենը, ինչ կա իմ սենյակում. գրքեր, հագուստ, գրիչներ:

Ու դասավորում եմ: Դասավորում եմ դանդա՜ղ, հատիկ-հատիկ:

Ու դողում եմ: Ամբողջ մարմնով դողում եմ: Անհամբեր եմ: Ես չեմ դիմանում:

Բայց ես պիտի: Ես պիտի սովորեմ:

Հերթով դասավորում եմ հագուստս, գրքերը, գրիչները,թղթերը:

Վստահել:

Վստահել:

Խորը շնչել ու վստահել:

Ցանկացած գնով վստահել:

Հագուստն ու գրքերն էլի հայտնվում են գետնին: Ծնկում եմ հատակի վրա, գլուխս թաղում այսուայնկողմ թափված հագուստի մեջ:

Գրողը տանի:

Էլ ուժ չունեմ:

Էլ չկա ուժ:

Շրթունքներս կծում եմ արյունոտելու չափ: Սեղմում ատամներս: Սեղմում բռունցքներս: Խորը շունչ: Վեր եմ կենում ու էլի հատիկ-հատիկ դասավորում հագուստն ու գրքերը՝ հստակ գիտակցելով, որ քիչ անց ամեն ինչ էլի հայտնվելու է գետնին: Հետո էլի հավաքելու եմ: Այսքան մինչև ե՞րբ, հը՞ :

Սպասել սովորելը խայտառակ ցավոտ է: Մեռնելու չափ ցավոտ:

Վստահել:

Կուրորեն վստահել:

Ուղղակի սիրել:

Մեռնելու չափ վստահել ու սիրել:

Էլ ուժ չունեմ:

Թե՞ ունեմ:

Ուղեղս ասում է ՝ ուժ չկա:

Սեղմած բռունցքներն ու արյունոտված շուրթերը պնդում են հակառակը:

Ուժեղ լինելը դժվար գործ է : Սպասելու փոխարեն պետք է պարտվել սովորել:

***

Դեմքը թաղվում է մազերիս մեջ:

-Ես խնդրում եմ քեզ…Վստահիր ինձ:

-Ինչքան կարելի է նույնը կրկնել: Դու ինձ ցավեցնելու ես…

-Ցավեցնելու եմ:

-Չես գնահատելու…

-Չեմ գնահատելու:

-Սպանելու ես…

-Սպանելու եմ:

-Ու պիտի վստահե՞մ:

-Պիտի:

-Ես սկսել եմ ամեն ինչ դասավորել: Անընդհատ:

-Ճիշտ ես անում:

-Ես ուզում եմ հանգիստ ապրել:

-Հաղթողները հանգիստ չեն ապրում:

-Ես ուզում եմ պարտվել սովորել:

-Հաղթողները պարտվել չեն սովորում: Նրանք միայն սպասել գիտեն:

-Ես էլ չեմ ուզում այս ամենը շարունակել:

-Դու պիտի: Դու պիտի շարունակես:

Սառը շրթունքները հայտնվում են իմ ճակատի վրա: Մատները խառնվում են մազերիս մեջ:

-Դու պիտի դիմանաս….

-Գրողը ինձ տանի…

***

-Գրողը: Ինձ: Տանի:

Կարմիր զուգագուլպայավորի աչքերում ծիծաղ կա:

-Ե՞րբ է այդ ամենը եղել:

-Երեկ:

-Հմ…

Ու լռում ենք:

-Ես էլ չեմ ուզում էսպես շարունակել:

-Իսկ դու ընտրության հնարավորություն ունե՞ս:

-Իսկ ես ընտրության հնարավորություն ունե՞մ:

Հայտնվում եմ միջանցքում: Ձեռքս սահում է դեպի դռան բռնակը:

-Սուրճդ չխմեցիր:

-Չեմ ուզում:

-Թեյ կդնեմ: Գինի կա:

-ՉԷ, գնում եմ:

-Մի գնա:

-Գնում եմ: Եթե չգնամ՝ ընտրության հնարավորություն կլինի՞ :

Դուռը փակվում է իմ ետևից: Արագ իջնում եմ աստիճաններով: Ինձ են ուղեկցում տարբեր դռներ ու զանգեր: Բոլորս հենց էսպես էլ մեռնելու ենք՝ դռների դիմաց, մատներս զանգի կոճակների վրա:

Դուրս եմ գալիս ու քայլում եմ: Չգիտեմ ՝ ուր: Ու սպասում եմ: Չգիտեմ՝ ինչին: Ու վստահում եմ: Կուրորեն: Մեռնելու չափ սիրելու նման: Մեռնելու չափ վստահում եմ:

Կարմիր զուգագուլպայավոր, իսկ ես ընտրության հնարավորություն ունե՞մ:

՛՛Չէ, ամեն ինչ դասավորող աղջիկ՛՛,- կասի նա ու կգնա կիսատ թողած թեյը խմելու:

Ես էդպես էլ չսովորեցի պարտվել:

Սպասել սովորելը մեռնելու աստիճան ցավոտ է: Ուժեղ լինելն էլ:

Ու սպասում եմ:

Դիմանալ:

Համբերել:

Սպասել:

Դասավորել ամեն ինչ: Քանդել ամեն ինչ: Փշրվել ու հավաքվել:Ապրել: Շնչել: Կարևորը՝ չմոռանալ շնչել:

-Վստահիր ինձ,-ասում է ձայնը ու մատները թաղում մազերիս մեջ:

Ապրել ոչնչի համար: Ահա ամենը:

Իսկ ես ունե՞մ ընտրության հնարավորություն:

Պատասխանն ակնհայտ է :

Հասա տուն: Մեր մուտքի դռներն ու զանգերը դիմավորում են ինձ: