Մեր ժամանակների արբանյակային նկարահանումները տալիս են մերօրյա նոր ձևավորվող համաշխարհային կարգի պատկերը, այն է' 21-րդ դարում աշխարհում իշխելու են ոչ թե ԱՄՆ-ը, Չինաստանը, Բրազիլիան կամ Հնդկաստանը, այլ Քաղաքները: Անկառավարելի թվացող աշխարհում քաղաքները և ոչ թե պետությունները կառավարելի այն կղզի-օղակներն են, որոնք վրա հիմնվելու է ապագայի աշխարհակարգը: Քաղաքները մարդկության իրական շինաղյուսներն են իրենց տնտեսական չափերի, բնակչության խտության, քաղաքական իշխանության և նորարարական առավելությունների պատճառով: Այս դարում նրանք դառնալու են տնտեսական և քաղաքական ուժերի միավորման կենտրոն:
Շուրջ մեկ հազարամյակ առաջ եվրոպական քաղաք-պետությունները ծագեցին որպես առևտրային էքսպանսիայի, աշխարհագրական արշավանքների մեկնարկի շարժիչ, որի արդյունքը Արևելքից Արևմուտք ձգվող Մետաքսի ճանապարհի ստեղծումն ու զարգացումն էր: Այն ժամանակների գլխավոր քաղաքային կենտրոնները գտնվում էին Իտալիայում, իսկ այսօր դրանք Եվրոպայի հյուսիսային նավահանգստային քաղաքներն են' Համբուրդը, Ռոտերդամը:
2010 թվականին մարդիկ պաշտոնապես հայտարարվեցին քաղաքային կենսաբանական տեսակ: Այժմ աշխարհի բնակչության կեսից ավելին ապրում է քաղաքներում: Բնակչության թվաքանակով խոշորագույն քաղաքային գոտիներն են (ներառյալ արվարձանները) Սան Պաոլոն' 43 մլն, Ջակարտան' 40 մլն, Մեխիկոն' 35 մլն, Մանիլան' 33 մլն, Դելին' 28 մլն: Արդյոք քաղաքների աճը բարձրացնում է կյանքի որակը: Պետք է արդյոք սահմանափակել նրանց աճը:
Այդ հարցի շուրջ տարածված կարծիքները կիսվել են 2 հակադիր բևեռների: Կողմնակիցները գտնվում են, որ քաղաքային ագլոմերացիան հնարավորություն է ստեղծում նորարարությունների համար և նվազեցնում ծախսերը,
խթանում է գործարար քլաստերների' բիզնեսի կենտրոնացված գոտիների զարգացումը,
հանրային տրանսպորտի շահագործման շնորհիվ հիմք է ստեղծվում արդյունավետ կայուն զարգացման համար,
մեծանում է տարատեսակ ծառայությունների, մասնավորապես կրթության, բժշկության և մշակութային ծառայությունների հասանելիությունը:
Հակադիր բևեռի կարծիքով քաղաքային բնակչության աճն անհրաժեշտ է սահմանափակել: Քաղաքակենտրոնացումը, հատկապես աճը ուղղահայաց կերպով հանգեցնում է հողի և անշարժ գույքի գների բարձրացման, իսկ քաղաքների տարածական ընդարձակումը զբաղեցնում է գյուղատնտեսական նպատակների համար անհրաժեշտ հողատարածքները, հատկապես տարածքով փոքր երկրներում, իսկ որոշ արդյունաբերական խոշոր ձեռնարկությունների տեղափոխումը քաղաքներ կարող է հանդիսանալ էկոլոգիական աղետի պատճառ:
Ըստ Համաշխարհային բանկի տվյալների' Հայաստանում քաղաքային բնակչությունը կազմում է ընդհանուր բնակչության 64.1%-ը և այդ ցուցանիշով աշխարհի 210 երկրների մեջ զբաղեցնում է 84-րդ տեղը: Առաջատար 50 երկրների մեջ մտնում են Հյուսիսային Ամերիկայի, Արևմտյան Եվրոպայի և Հարավ-արևելյան Ասիայի բարձր կենսամակարդակով երկրները: Այնուհանդերձ իմ կարծիքով առավել նշանակալի ցուցանիշ է երկրի ամենամեծ քաղաքում ապրող քաղաքաբնակների տոկոսը, որի միջոցով կարելի է պատկերացում կազմել ուրբանիզացիայի կենտրոնացվածության, նրա դրական օգուտների տարածվածության և երկրի հավասարաչափ զարգացման մասին:
Երկրի ամենամեծ քաղաքում ապրող քաղաքաբնակների տոկոսով Հայաստանն աշխարհի 115 երկրների մեջ (Համաշխարհային բանկի Աշխարհի զարգացման ցուցանիշների տվյալների բազայում տվյալներ առկա էին ոչ բոլոր երկրների համար) զբաղեցնում է 4-րդ տեղը. այն հավասար է 56.5 տոկոսի: ՄԵԳԱ-ԵՐԵՎԱՆ...Առաջին երեք տեղերում են Քուվեյթը' 81.1%, Մոնղոլիան' 61.9%, Կոնգոյի Հանրապետությունը' 56.9%: Եվ ինչպես ցույց է տալիս վերլուծությունը, այս ցուցանիշի և բնակչության կենսամակարդակի' մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի մակարդակի միջև առկա է հակադարձ կախվածություն: Հետևաբար գերազանցապես մեկ քաղաքում քաղաքաբնակչության ավելացումը խոսում է նվազող կենսամակարդակի մասին:
Այնուհանդերձ չպետք է բացասական կարծիք և վերաբերմունք ձևավորվի քաղաքների աճի մասին: Հարկ է գտնել հավասարակշիռ վիճակը այդ երևույթի դրական և բացասական էֆեկտների միջև: Անհրաժեշտ է բարելավել և խստացնել քաղաքային կառավարումը վարչական և տնտեսական մեթոդների միջոցով:
Երկրներ
Երկրի ամենամեծ քաղաքում ապրող քաղաքաբնակների տոկոսը, 2009թ.
1
Քուվեյթ
81.10738
2
Մոնղոլիա
61.94575
3
Կոնգոի Հանր.
56.85184
4
Հայաստան
56.46069
5
Բուրկինա Ֆասո
56.44145
6
Տոգո
56.35342
7
Հաիթի
54.62818
8
ՈՒրուգվայ
52.82308
9
Պանամա
52.673
10
Սենեգալ
51.9535
11
Լիբանան
51.91608
12
Պարագվայ
51.14041
13
Վրաստան
49.54713
14
Աֆղանստան
49.09384
15
Կոստա Ռիկա
48.46874
16
Իսրայել
47.2594
17
Վրաստան
47.10446
18
Կամբոջիա
46.26703
19
Գվինեա
45.43284
20
Ղրղզստան
44.04106
21
Պորտուգալիա
43.9438
22
Ճապոնիա
42.92908
23
Ադրբեջան
42.65675
24
ՄԱԷ
42.35912
25
Անգոլա
42.33547
26
Պերու
42.05339
27
Էլ Սալվադոր
40.80272
28
Սիերա Լիոնե
40.35707
29
Նիգեր
39.51657
30
Լաոս
39.46391
31
Իռլանդիա
39.13752
32
Չիլի
39.07431
33
Քենիա
38.7243
34
Կոտ-դ’Իվուար
38.4759
35
Մալի
38.21016
36
Կոնգոի Դեմոկր. Հանր.
36.80004
37
Լիբերիա
36.68651
38
Նոր Զելանդիա
36.3431
39
Ուգանդա
35.71493
40
Արգենտինա
34.97476
41
Ֆինլադիա
32.60334
42
Բանգլադեշ
31.80701
43
Մադագասկար
30.98424
44
Եգիպտոս
30.71935
45
Զամբիա
30.70966
46
Դոմինիկայի Հանր.
30.38002
47
Յեմեն
30.27179
48
Թայլանդ
30.25815
49
Ավստրիա
30.01546
50
Էկվադոր
29.18439
51
Սերբիա
29.18042
52
Նիկարագուա
28.52781
53
Թանզանիա
28.23953
54
Մալավի
27.86309
55
Հոնդուրաս
27.7101
56
Իրաք
27.46032
57
Սուդան
26.80196
58
Չադ
26.58169
59
Սիրիա
25.93912
60
Բելարուս
25.73027
61
Արաբական լիգայի երկրներ
25.58197
62
Կուբա
25.23554
63
Բոլիվիա
25.20874
64
Հունգարիա
25.05452
65
Կորեա Հանր.
24.56909
66
Դանիա
24.42989
67
Կոլումբիա
24.18978
68
Վիետնամ
24.17729
69
Նորվեգիա
23.36483
70
Մեքսիկա
23.20288
71
Սաուդյան Արաբիա
22.84584
72
Հորդանան
22.73328
73
Ավստրալիա
22.59524
74
Բուլղարիա
21.99413
75
Լիբիա
21.94804
76
Բենին
21.92766
77
Ուզբեկստան
21.52969
78
Ֆրանսիա
21.42892
79
Պակիստան
20.64692
80
Սվազիլենդ
20.07115
81
Թուրքիա
20.06282
82
Եթովպիա
19.98197
83
Կանադա
19.79741
84
Նեպալ
19.04292
85
Ֆիլիպիններ
18.95684
86
Գանա
18.74829
87
Մոզամբիկ
18.44989
88
Կամերուն
18.26513
89
Բելգիա
18.00349
90
Մարոկկո
17.99598
91
Ռումինիա
16.53527
92
Շվեդիա
16.26441
93
Իսպանիա
16.12796
94
Գվատեմալա
15.62573
95
Միացյալ Թագավորություն
15.47918
96
Չեխիա
15.03181
97
Ղազախստան
14.75691
98
Իրան
14.29813
99
Նիգերիա
13.43484
100
Բրազիլիա
11.97451
101
ՀԱՀ
11.94536
102
Ալժիր
11.92258
103
Վենեսուելա
11.47576
104
Թունիս
10.87107
105
Ռուսաստան
10.1908
106
ՈՒկրաինա
8.876947
107
Իտալիա
8.160368
108
Նիդերլանդներ
7.675728
109
ԱՄՆ
7.666247
110
Մալազիա
7.628027
111
Ինդոնեզիա
7.543063
112
Լեհաստան
7.31864
113
Հնդկաստան
6.304253
114
Գերմանիա
5.690122
115
Չինաստան
2.789834
