Ցավով պետք է շեշտել. Հայաստանում, եթե փոքր ինչ գնահատում են Արցախյան Ազատամարտիկներին, անդրադառնում են նրանց խնդիրներին, ինչ որ չափ օգնում, թեկուզև ուշադրության կենտրոնում են պահում, ապա նույնը չես կարող ասել Աֆղանստանի Հայ վետերանների մասին:Հարց ինչու՞:
Ես լինելով Աֆղանստան կռված, հաղթանակած հերոսի որդի զուգահեռներ կտանեմ Արցախյան Ազատամարտի և Աֆղանստան կռված հերոսների մեջ ու համոզված եմ՝ կհասկանաք այն, որ Հորս նման հերոսները ոչնչով չեն զիում Արցախյան հերոսներին:Հետագա խոսակցություններից խուսաբելու համար հարկ եմ համարում նշել, որ հորեղբայրս էլ կռվել է Ղարաբաղում ու եղել է հենց 500 Մահապարտներից մեկը:Մինչև վերջ կռվել է, հաղթանակած հետ եկել:
Սկսեցինք.
Արցախյան ազատագրական պատերազմում՝ Ֆիդայիները կռվում էին մեր պապական հողերն ազատագրելու համար, կռվում էին ՀԱՅ ժողովրդի ազատության համար, կռվում էին էս մի թիզ հողը պահելու համար:Սրանք բոլորը մի ուրիշ դուխ ու պարտավորվածություն էին տալիս Ազատամարտիկներին:Պետք է հաշվի առնել այն փաստը ևս, որ կռվում էին սեփական հողի վրա, իսկ դրանից բխող դուխն անփոխարինելի է:Մոռացանք ամենակարևորը. մեր հերոս Տղեքը կռվում էին վախկոտ ադրբեջանցու հետ. սա բոլորս էլ գիտենք ու պետք չի հերքել, ազերիները շան ձագի նման անպաշտպանի տպավորություն էին թողնում(չնայած որ էդքան զենք ունեին):
Կռվում էին էնպիսի տեղանքում, որին գրեթե բոլորն էլ ծանոթ էին, եղանակային պայմանները բոլորն էլ գիտեյին ու ամենակարևորը. կռվողների մեծ մասը երիտասարդ տղեք չէին՝ 18 տարեկան, այլ մեծամասամբ 25-ից բարձր:Եղել են դեպքեր, որ կռվել են ավելի երիտասարդ տարիքից. օրինակ 12 տարեկանից կռվող Քաջորդին, որ մինչև պատերազմի ավարտը կռվեց( ճիշտն ասած ոչինչ չգիտեմ իր մասին, չնայած շատ լավ կլիներ գեթ մեկ անգամ հանդիպել հետը):
Սա Արցախյան հերոսների մասին, հիմա արդեն սկսում ենք Վետերանների մասին խոսել:
Նախ մի երկու բան ԽՍՀՄ-ի արյունոտ գործերից, թե ոնց Հորս տարան Աֆղանստան:
Պապս ստեղ չէր գործերով եղել է Ռուսաստան ու Հորս Աֆղանստան գնալու մասին առաջինը իմացել է տատս, ով դե բնականաբար մայրական սիրուց դրդված գնացել է Վայենկոմ՝ մտել գլխավորի մոտ ու խնդրել, որ իր որդուն Աֆղանստան չտանեն. ահա երկխոսությունը՝ կարծեմ տեղակալի հետ(ումից որ կախված էր ամենինչ):
-Ի՞նչ հարցով եկ եկել Տիկի՛ն:
-Տղայիս տանում եք Աֆղանստան:Եկել եմ խնդրեմ, որ չտանեք:
-Քանի տղա ունե՞ք:
-Չորս:Գնացողը փոքրս է:
-Չորս տղա ունես, թող մեկնել չլինի:
Էս խոսքերից հետո, առանց որևէ բառի Տատս դուրս է գալիս սենյակից, Հորս տանում են Աֆղանստան:
Սա էլ քեզ ԽՍՀՄ-ը:Լավ շարունակեմ միտքս:
18 տարեկանը մի քանի ամիս պատրաստություն անցնելուց հետո գնում է կռվելու չիմանալով, թե ու՞մ համար է կռվում, ինչի՞ համար է կռվում: Գնում է կռվելու աֆղանցու հետ՝ ում դուխը միլիոն է(Աֆղանները շատ խելոք էին. գետնի տակ ամբողջը թունելն էր, ամեն պահի կողդ կարար դուշմանը ծլեր): Գնում է կռվելու, երբ լռիվ անծանոթ է տեղանքին'լռիվ լեռներ են, եղանակը շոգ(դրա հետևանքները մինչև էսօր կա), ջուրը անվորակ՝ լռիվ նստվածք(դրա պատճառով հոսպիտալում, որոշ ժամանակ ևս անցկացրել է ու ոչ միայն ինքը):
Ու ամենակարևորներից մեկը՝ ոչ մի սովետական բանակի զինվոր գերի չէր ցանկանում ընկնել. ինքնասպան լինելն ավելի ձեռնտու էր քան այն, որ աֆղանները տանջամահ անելով սպանեին:Տանջում էին վերջին ձևերով, քիթը կտրել, արքերը ահնել, եղւոնգները քաշել, մարմնին տաք երկաթով երկտող գրել:Գերիների դիակները, կամ ում բախտը չէր բերում՝ դեռ ողջ-ողջ գցում էին ռուական բանակի առաջ ու էս արդեն հաստատ զինվորների հոգեբանության վրա լավ չէր անդրադառնում: էսքանը Աֆղանստանի ընդհանուր բնութագրից, կարծում եմ հերիք է:
Հիմա համեմատեք իրար հետ ու ասեք. արդյո՞ք Վետերանները արժանի չեն այն նույն ուշադրությանն ու հարգանքին ինչին Ազատամարտիկները(էդ չեղածնել լիներ հերիք էր): Հետո էլ ասում եք հերոսից էլ ավել հերոս չի լինում. տեսա՞ք, որ լինում է:
Չես կարող համեմատել մայր հողում և օտար հողում կռվելը, չես կարող համեմատել ազերուն աֆղանի հետ, չես կարող համեմատել տեղանքը, ջուրը, սնունդը, եղանակը, մարդկանց վերաբերմունքը քո նկատմամբ:Իսկ տանջամահ անելը էդ արդեն ավելի քան սարսափելի էր:ազերիներն էլ արել են, բայց 1000000 անգամ քիչ քան աֆղանը: Միայն մի բան կարելի է համեմատել. Ղարաբաղում զենք չկար, իսկ ԽՍՀՄ-ը մինչև ատամները զինված էր:Չնայած սա էլ սխալ համեմատություն է. աֆղանցին էդ զենքերի հերը անիծում էր, իսկ մերոնք՝ ազերուց խլում ու կռվում:Չնայած սա համեմատած մնացած օրինակների հետ շատ չնչին բան է:
Երբ ասում են հիշենք մեր Հերոսներին միանգամից պետք չէ սևեռվել միայն Ղարաբաղյան հերոսների կողմը. հիշեք, որ Աֆղանստանում ավելի վատ պայմաններում կռվողներ են եղել, որ առողջության հերն անիծել են ու ինչի՞, կամ ու՞մ համար, իհարկե անիծված սովետի համար:
Մի՛ մոռացեք Ձեր հերոսներին:Վետերանը Ղարաբաղյան Ֆիդայինին ոչնչով չի զիջում, դեռ մի բան էլ դուխով ավել է:
