Անցյալ մի քանի օրերի ընթացքում աշխարհի բազմաթիվ լրատվամիջոցերով բավական ակտիվ կերպով շրջանառվում է տեղեկատվությունն առ այն, որ ԱՄՆ-ն Իրաքում և Սիրիայում «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական կազմկերպության դեմ պայքարում պատրաստվում է ցամաքային գործողություններ իրականացնել. տեղեկատվության սկզբնաղբյուրն ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Էշտոն Քարտերի հոդվածն է՝ թողարկված Politico քաղաքագիտական հրատարակության կայքում:
Առհասարակ, կարելի է հավաստել, որ վերջին շրջանում ԻՊ-ի դեմ պայքարում ամերիկյան մոտեցման մեջ արձանագրվել են մարտավարական նոր իրողություններ, որոնք ունեն ակնհայտ իրավիճակային հիմնապատճառներ: Անցյալ՝ 2015 թ. հատկապես երկրորդ կիսամյակին տեղի ունեցած և 2016-ի առաջին օրերին շարունակվող մի շարք գործընթացներ փաստում են Մերձավոր Արևելքում առկա և Վաշինգտոնի համար սկզբունքային նշանակություն ունեցող իրավիճակային նոր նախադրյալների մասին, որոնք ոչ միայն համարժեք քաղաքական գնահատական, այլև՝ համապատասխան գործելաոճ են պահանջում:

ԻՊ-ը, որ առնվազն վերջին 2 տարիների ընթացքում ամերիկյան արտաքին և անվտանգային քաղաքականության համար, ինչպես նաև ԱՄՆ-ի մրցակիցների և հակառակորդների հետ դիմակայության հարցում ծառայում էր որպես լրջագույն ազդեցության գործիք ինչպես տարածաշրջանում, այնպես էլ՝ աշխարհաքաղաքականության ոլորտում, աստիճանաբար դադարում է առաջնային դերակատարություն ունենալ մերձավորարևելյան գործընթացներում' վերածվելով, որոշ իմաստով, անգամ հավելյալ խնդիրներ առաջացնող դերակատարի նաև Վաշինգտոնի և նրա դաշնակիցների համար:
Իսկ աշխարհում և հատկապես Մերձավոր Արևելքում ստեղծված իրավիճակային նոր իրողությունները կարելի է դասակարգել հետևյալ պայմանական հերթականությամբ.

1. Նավթի գների կտրուկ անկումն, արևմտյան պետությունների կողմից հայտարարված պատժամիջոցները Ռուսաստանին կանգնեցրել են լրջագույն տնտեսական խնդիրների առջև: Բացի այդ, Մոսկվան ուղղակիորեն ներգրավվել է սիրիական հակամարտության մեջ՝ հանդես գալով ինչպես իսլամական ծայրահեղ արմատական խմբավորումների, այնպես էլ՝ սիրիական հակակառավարական տարաբնույթ այլ խմբավորումների դեմ: Այս համատեքստում, լրջորեն սրվել են Ռուսաստանի հարաբերությունները Թուրքիայի հետ, առկա է անուղղակի լարվածություն նաև ռուս-սաուդական հարաբերություններում: Մյուս կողմից, Սիրիայում ԻՊ-ի դեմ պայքարն արդյունավետության տեսանկյունից առնվազն լուրջ մրցակցություն կարող է առաջացնել Մոսկվայի ու Վաշինգտոնի միջև՝ հատկապես վերջին օրերին Սիրիայից ստացվող այն տեղեկատվության ֆոնին, որ Լաթակիայից բացի ռուսական կողմը փորձում է ռազմական ներկայություն ապահովել նաև Սիրիայի հյուսիս-արևելյան քրդաբնակ շրջաններում՝ ալ-Կամիշլիում, ինչն իր ազդեցության ներքո է փորձում պահել նաև ԱՄՆ-ը:

2. Չինաստանի տնտեսության մեջ արձանագրված որոշ իրողություններ, մասնավորապես՝ աշխարհի երկրորդ տնտեսության արձանագրած աճի տեմպերի դանդաղումը, չինական արժույթի՝ յուանի արժեզրկումն, անգամ էներգակիրների շուկայում առկա դրական իրողություններին գրեթե զրոյական արձագանքը չինական տնտեսության կողմից փաստում են այն մասին, որ Պեկինը դեռևս լրջագույն կախվածություն ունի ամերիկյան տնտեսական քաղաքականությունից: Մյուս կողմից, պետք է նշել նաև, ամերիկյան նոր մարտավարության վրա որոշակի ազդեցություն կարող է ունենալ վերջին օրերին լրատվական դաշտ սպրդած այն տեղեկատվությունը, որ Չինաստանը ևս կարող է ռազմական տեսանկյունից ուղղակիորեն ներգրավվել ԻՊ-ի դեմ պայքարում:
3. Իրանի միջուկային ծրագրի հանգուցալուծումն, Իրանի բավական զգույշ և Արևմուտքի համար որոշ չափով կանխատեսելի քաղաքականությունն, Իրան-Մերձավոր Արևելքի որոշ սուննիական պետություններ հարբերությունների սրումն, ինչպես նաև՝ որոշ աշխարհաքաղաքական և տնտեսական ուղղություններում Իրան-Ռուսաստան հնարավոր մրցակցությունը փաստում են այն մասին, որ տարածաշրջանում առանց ծայրահեղական կառույցների ակտիվ դերակատարության էլ ԱՄՆ-ի միջամտության անհրաժեշտության համար բավարար առիթներ, այնուամենայնիվ, առկա են:

4. Դիվանագիտական հարթակում սիրիական խաղաղ կարգավորման ձևաչափի առկայությունը, որը բանակցությունների սեղանի շուրջ է հավաքել մերձավորարևելյան ներկա զարգացումներում ուղղակի ներգրավվածություն ունեցող գրեթե բոլոր դերակատարներին (հասկանալի պատճառներով բացառություն է կազմում Իսրայելը)՝ նախադրյալներ ստեղծելով անհրաժեշտության դեպքում սիրիական հակամարտության քաղաքական կարգավորման, և որ Արևմուտքի համար սկզբունքային է՝ Բաշար ալ-Ասադի հեռացման համար:
5. Եվրոպայում սրվող միգրացիոն ճգնաժամը, Թուրքիա-ԵՄ հարաբերություններում առկա խնդիրները, մերձավորարևելյան տարածաշրջանում առկա հակամարտությունները, որոնց կարգավորման հետ կապված մոտեցումներում հավելյալ խնդիրներ կարող են առաջանալ ԱՄՆ-Եվրոպա հարաբերություններում:

6. «Իսլամական պետության» մարտավարության մեջ արձանագրված փոփոխությունները, մասնավորապես՝ «մերձավոր թշնամու» դեմ պայքարին զուգահեռ «հեռավոր թշնամու» դեմ առավել ակտիվորեն գործելու մոտեցումն, ինչն առարկայացավ 2015 թ. ընթացքում, նաև ընթացիկ տարվա սկզբին Սիրիայի և Իրաքի տարածքներից դուրս ծայրահեղական կառույցի կողմից իրականացված ահաբեկչական գործողություններով և նոր սպառնալիքներով, որոնք հավելյալ գլխացավանք կարող են ստեղծել Վաշինգտոնի համար:
Վերոնշյալը հաշվի առնելով, այնուամենայնիվ, պետք է նշել, որ ԱՄՆ-ի մարտավարության մեջ հնարավոր փոփոխությունը դեռևս ընդամենը Պենտագոնի ղեկավարի հոդվածի, նաև մի շարք անորոշ հայտարարությունների տեսքով է, որի առաջնային նպատակը, թերևս, ինչպես ամերիկյան հասարակության, այնպես էլ՝ միջազգային հանրության արձագանքի ստուգումն է, քանի որ դեռևս 2014թ. հուլիս-օգոստոսից ԱՄՆ-ի նախագահը և իշխանական վերնախավի տարբեր ներկայացուցիչներ իրենց հայտարարություններում մշտապես բացառել են ԻՊ-ի դեմ ցամաքային գործողություններ իրականացնելու հնարավորությունը՝ դրանք թողնելով ներիրաքյան և ներսիրիական գործընթացներում սեփական դաշնակիցների ռազմական ստորաբաժանումների վրա:

Մյուս կողմից ուղղակի ցամաքային ռազմական գործողություններ իրականացնելու վերաբերյալ որոշումներ կայացնելու օրենսդրական իրավասությամբ օժտված է ոչ թե Պենտագոնի ղեկավարն, այլ ԱՄՆ-ի նախագահն այն էլ Կոնգրեսի համաձայնությունը ստանալու դեպքում, բացառությամբ որոշ դեպքերի: Իսկ առկա իրավիճակում խոսքը կարող է գնալ հավելյալ մի քանի հարյուր ամերիկյան զինծառայողների մասին, որոնց գործառույթները, առկա խորհրդատվականին զուգահեռ, բնականաբար, առավելապես կսահմանափակվեն հատուկ նշանակության գործողությունների շրջանակում, այլ ոչ բնավ լայնածավալ պատերազմի:
Այսուհանդերձ, նաև վերոնշյալ հանգամանքները հիմք ընդունելով, կարելի է փաստել, որ ԻՊ-ի դեմ պայքարում Վաշինգտոնն առավել սկզբունքային և վճռական է դարձել, իսկ թե ինչպես կառարկայանան ԱՄՆ-ի մոտեցումներում արձանագրված փոփոխությունները ցույց կտան ամերիկյան հասարակության, միջազգային հանրության արձագանքները Քարտերի հոդվածի առնչությամբ, ինչպես նաև՝ մերձավորարևելյան տարածաշրջանում ընթացող բուռն գործընթացները:

Արմեն Պետրոսյան