1992թ. մայիսին Շուշիի գրավումը նվազեցրեց, սակայն ամենևին չվերացրեց Ղարաբաղի քաղաքներին սպառնացող վտանգը, հատկապես դա արդարացի է ԼՂՀ մայրաքաղաք Ստեփանակերտի համար: Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը դիտարկում էր ռազմաօդային ուժերն ու խոշոր տրամաչափի հրետանին ոչ միայն որպես զորքերին աջակցության միջոց մարտի դաշտում, այլ նաև որպես հայ բնակչությանն ահաբեկելու միջոց: Խաղաղ բնակավայրերի բարբարոսական օդային ու հրետանային գնդակոծությունները նպատակ ունեին ստիպել մարդկանց լքել բնակության վայրերը:

Երբ ազատագրվեց Շուշին, Ադրբեջանի ռազմական ղեկավարությունը կենտրոնացրեց մեծ քանակությամբ հրետանի Աղդամի շրջանում, այդ թվում նաև «Գրադ» համակարգերը և հեռահար ծովային գնդացիրներ: Աղդամում գործող թշնամական զորամիավորումը, որը սեպի պես խրված էր ԼՂՀ կենտրոնական շրջանների մեջ, մշտական վտանգ էր ներկայացնում ԼՂՀ Մարտակերտի ու Մարտունու պաշտպանական շրջանների համար:

Աղդամից մշատապես գնդակոծվում էին շրջակա բնակավայրերը, ներառյալ Ստեփանակերտը: Ավերվել էին Ասկերանի, Մարտակերտի, Մարտունու շրջանները: Հատկապես տուժել է Ասկերանը' գործնականում հիմնահատակ ավերվելով ադրբեջանական հրետակոծության արդյունքում: Աղդամցիները զինամթերքի պակաս չունեին, քանի որ այդ քաղաքում էր գտնվում ԽՍՀՄ ՊՆ Անդրկովկասի զինվորական շրջանի զինամթերքի պահեստը:

Այս պայմաններում Աղդամի գրավումը ու կրակակետերի ճնշումը կենսական անհրաժեշտություն էր: Աղդամի գրավման ռազմական գործողությունը տևեց մոտ երեք օր: Հուլիսի 23-ին ղարաբաղյան զորքերն անցան հարձակման երկու կողմից, շրջապատելով քաղաքը, ստիպեցին նրա պաշտպաններին հեռանալ: Քաղաքը զարմանալիորեն հեշտ հանձնվեց: Ինչպես գրել է իր հիշողություններում ադրբեջանցի սպան, ժամանելով այնտեղ, նա մի բան հասկացավ. «Բնակչությունը չէր ուզում, որ մենք նրան պաշտպանենք: Նրանք բոլորը փախան»:

Աղդամի ազատագրումն ապահովեց Ասկերանի շրջանի և ԼՂՀ մայրաքաղաք Ստեփանակերտի անվտանգությունը: Հնարավոր դարձավ Մարտունի-Աղդամ-Մարտակերտ ճանապարհի օգտագործումը: Ավելին, վերացավ ոչ միայն ԼՂՀ մայրաքաղաքի սիստեմատիկ գնդակոծության ու հրետակոծման սպառնալիքը, այլ նաև հարձակումներն Ասկերանի ու հարակից շրջաններ վրա: 2010թ. նոյեմբերին ԼՂՀ կառավարությունը որոշեց վերանվանել Աղդամը Ակնա, որն այժմ ունի շրջանի կարգավիճակ և ենթակա է Ասկերան քաղաքին: Ապագայում Ակնային կարող է վերադարձվել ինքնուրույն բնակավայրի կարգավիճակը: Ներկայումս Ակնայում ապրում է մոտ 360 մարդ:

Վրեժ Հովսեփյան