Կան ծխողներ, որոնց մոտ առաջանում է հետեւյալ առողջ միտքը. «Վերջ: Ես այլևս չեմ ծխում»: Եվ նրանք դադարեցնում են առանց որևէ խորհրդածության և առանց պատրաստվելու, թողնում են ծխելը միանգամից և ընդմիշտ: Ցավոք սրտի նման մարդիկ քիչ են: Ըստ հետազոտությունների տվյալների' ծխողներին միջին հաշվով պահանջվում է 3-4 փորձ, որպեսզի վերջնականապես հրաժարվեն ծխելուց: Նրանք սովորում են ցանկացած անհաջող փորձի վրա և վերջիվերջո հասնում են հաջողության: Այլ կերպ ասած' նրանք սկսում են ծխելու դադարեցման գործընթացը, և այդ գործընթացը ժամանակ է պահանջում: Անշուշտ, բոլոր մարդիկ տարբեր են, և յուրաքանչյուրը թողնում է ծխելը յուրովի:

Երեք ստուգիչ հարցեր
Մինչև գործընթացի հաջորդ փուլին անցնելը երեք ստուգիչ հարց տվեք Ձեզ.

1. Վստա՞հ եք, որ ուզում եք թողնել ծխելը:
2. Վստա՞հ եք ծխելը թողնելու Ձեր պատճառների մեջ:
3. Դուք պատրա՞ստ եք պլան կազմել:

Ֆիզիկական կախվածություն նիկոտինից

Նիկոտինն ազդում է ուղեղի վրա' դրանում առաջացնելով օրգանիզմի համար նկատելի հակազդեցություն /ռեակցիա/: Այս հակազդեցության մեկնաբանությունը կախված է նրանից, թե ինչ ենք մենք ակնկալում ծխելուց' լիցքաթափում, կենտրոնացում կամ որևէ այլ բան: Քանի որ մեր գլխուղեղում առկա են և ակտիվ կերպով աշխատում են բազմապիսի նյութեր, որոնց արտանետումը կարող է ընկալվել որպես հաճույք կամ համախմբում, ապա հենց այս գործընթացներում է որպես մակաբույծ հանդես գալիս նիկոտինը: Այն ազդում է այն նյարդային բջիջների վրա, որոնք պատասխանատու են նյութերի կազմավորման և արտազատման համար: Նիկոտինի երկարատև կամ կարճատև օգտագործումից հետո սպառվում են այն ռեսուրսները, որոնք անհրաժեշտ են նման նյութերի սինթեզի համար: Հետևաբար այն իրավիճակը, երբ մարդը սովորաբար հաճույքի զգացում էր ունենում, կորում է, իսկ երբ անհրաժեշտ է համախմբել նյարդերն ու կենտրոնանալ, արգելակում է առաջանում:

Արդեն նման ռեակցիաները դժվարությամբ են ի հայտ գալիս բնական խթանիչների օգնությամբ, և հիմնականում առաջանում են նիկոտինային դոպինգի օժանդակությամբ: Այսպես առաջանում է կախվածության վիճակ, որի առկայությամբ անձը, որը պետք է կենտրոնացնի իր ուժերը աշխատանքի իրականացման համար, զգում է թորշոմածություն և թուլություն, իսկ հաճույք զգալու փոխարեն զգում է նյարդայնություն ու անհանգստություն, այդ իսկ պատճառով սկսում է ծխել իր օրգանիզմի ֆունկցիոնալ վիճակի փոփոխման և սեփական տրամադրության կարգավորման համար: Նիկոտինը բացի գլխուղեղի վրա ազդեցություն ունենալուց, ներգործում է նաև, այսպես կոչված վեգետատիվ նյարդային համակարգի վրա, որը ղեկավարում է բոլոր ներքին օրգանների' մարսողության օրգանների, ներքին սեկրեցիայի կապանքների, սրտի անոթների աշխատանքը: Դրա համար ծխողի բոլոր ներքին օրգանները ևս սկսում են աշխատել այլ կերպ: Այստեղից ծագում են բազմաթիվ տհաճ ախտանիշեր, որոնք առկա են կախյալ ծխողների մոտ, երբ նրանք փորձում են հրաժարվել ծխելուց: Դրանք կոչվում են արգելման ախտանիշեր: Այս ախտանիշերի մեծ մասն, անշուշտ, կապված է գլխուղեղի հետ: Դա և անքնությունն է, և ուշադրության կենտրոնացման դժվարությունները, և ջղայնությունը:

Ծխախոտը հանդիսանում է նիկոտինի առաքման լավագույն միջոցը: Կլանումից արդեն 7 վայրկյան հետո նիկոտինը թոքերի և արյան միջով հասնում է Ձեր ուղեղին: Եթե Դուք կատարեք նիկոտինի ներարկում ձեռքի երակի մեջ, ապա ամեն ինչ տեղի կունենա 2 անգամ ավելի դանդաղ: Նիկոտինը նույնքան արագ ներարկելու միակ միջոցը վզի զարկերակի մեջ ներարկումն է, ինչը պարունակում է մեծ մահացու վտանգ: Որպեսզի ներշնչման գործընթացն ավելի հարթ ընթանա, սիգարետի մեջ ավելացնում են անուշահոտ և այլ նյութեր, և որպեսզի նիկոտինը ավելի ուժեղ հարված հասցնի ուղեղին, ավելացնում են նաև ամոնիակ:

Ծխելն առաջացնում է ուժեղ կախվածություն, որովհետեւ նիկոտինի առաքման միջոցը շատ արդյունավետ է, իսկ նիկոտինը արագ և ուժեղ ազդեցություն է թողնում ուղեղի վրա: Ոմանք հարցնում են. §Եթե նիկոտինն առաջացնում է այդքան ուժեղ կախվածություն, ինչու՞ են այդքան շատ մարդիկ թողնում ծխելը¦: Բայց եթե ծխելը չի առաջացնում կախվածություն, ինչու՞ են այդքան շատ մարդիկ շարունակում ծխել, արդյունքում մահանում ծխելու պատճառով: Կախվածություն չի նշանակում, որ այն չի կարելի հաղթահարել, դա նշանակում է, որ այն հաղթահարելը դժվար է:

Հոգեբանական կախվածություն

Վերը նկարագրված նիկոտինից ֆիզիկական կախվածությունն օբյեկտիվորեն գոյություն ունի: Սակայն դա դեռ ամենը չէ, որ կանխորոշում է ծխելուց հրաժարվելու դժվարությունները: Նարկոտիկ պարունակող բոլոր նյութերի հանդեպ առավել կարևոր երևույթ է հոգեբանական կախվածությունը: Մի կողմից նիկոտինի ազդեցությունը գլխուղեղի վրա առաջացնում է հատկապես հոգեբանական բնույթի մեծ փոփոխություններ, մյուս կողմից՝ առկա է ծխողի հոգեբանական կախվածություն ծխելու այնպիսի գործոններից, ինչպիսիք են գործընթացը, սիգարետի ձեռքբերման հետ կապված գործելակերպը, սիգարետը բերանի մեջ պահելը, վառելը, մոխրի թափումը, այն ամբողջ արարողությունը, որը կազմավորվում է ծխելու շուրջ: Հոգեբանական կախվածության երրորդ կարևոր խնդիրը ծխողի հավատն է, թե սիգարետը ի զորու է մասնակցելու իր խնդիրները լուծելու գործընթացին կամ հագուրդ տալու պահանջմունքներին ու ցանկություններին: Դրան քիչ չի նպաստում գովազդը:

Մի՞թե յուրաքանչյուր կին չի ցանկանում առեղծվածային տեսք ունենալ, լինել վայելչակազմ և ամբողջովին յուրահատուկ: Կանանց վրա կողմնորոշված ծխախոտային գովազդների հեղինակները խոստանում են այդ ամենը միանգամից և ամբողջական փաթեթով: Մի՞թե տղամարդը չի ցանկանում լինել հաջողակ և հարգանք ու վստահություն ներշնչող: Ծխախոտային գովազդը խոստանում է նաև դա:

Սովորություն

Սովորությունները հաճախ ստեղծում են պահանջմունք: Եթե Դուք ծխում եք երկար ժամանակ նույն իրավիճակում, ապա անում եք դա ինքնաբերաբար' նույնիսկ չնկատելով, թե ինչպես է դա տեղի ունենում: Օրինակ' ճաշեցիք, ծխեցիք, սպասում եք կանգառում ավտոբուսին և ծխում եք…

Զգացմունքներ

Զգացմունքները շատ կարևոր են: Սիգարետները շատ հաճախ կապված են որոշակի տրամադրության և զգացմունքների հետ: Դուք ծխում եք հաճույքի համար, երբ լավ եք զգում, հանգստանալու համար, երբ վատ եք զգում, ընդմիջում անելու համար, երբ հոգնել եք, ինչ-որ բանով զբաղվելու համար, երբ դուք գրգռված եք: Եթե սիգարետը կապված է այդ զգացմունքների հետ, Դուք չեք էլ նկատում, թե երբ եք ծխում: Հաճախ սիգարետը ծառայում է որպես զգացմունքները թաքցնելու միջոց, օրինակ, երբ Դուք ջղայնացած եք կամ նյարդայնանում եք:

Բնորոշ հարցեր

«Միգուցե ես պետք է աստիճանաբար նվազեցնե՞մ սիգարետների քանակը»…

Եթե Ձեր գլխում ծագում է այդպիսի միտք, հարց տվեք Ձեզ' փորձե՞լ եք արդյոք դա ավելի վաղ և գիտե՞ք որևէ մեկին, ով փորձել է դա: Եթե այո, ապա ինչո՞վ է դա վերջացել: Դա կարող է ծխելը դադարեցնելու լավ քայլ լինել, բայց միևնույն ժամանակ կարող է ամեն ինչ բարդացնել: Այն հարցը, որը Դուք պետք է տաք հետևյալն է. §Ես կանեմ այդպես, որովհետև դա կօգնի՞, թե նրա համար, որ ես վախենում եմ թողնել ծխելը¦: Եթե Դուք պարզապես վախենում եք թողնել ծխել, ապա դա չի օգնի, քանի որ Դուք զբաղված կլինեք ոչ թե ծխելը դադարեցնելով, այլ այդ քայլը հետաձգելով: Կրճատելով սիգարետների քանակը' Դուք անընդհատ կմտածեք դրանց մասին և կսպասեք հաջորդ սիգարետին:

Դա կարող է արգելման ախտանիշն առավել ծանր դարձնել: Մյուս կողմից, կան մարդիկ, ովքեր թողել են ծխելը աստիճանաբար պակասեցնելով սիգարետների քանակը: Սա այն մեթոդներից է, որը կարող է արդյունավետ լինել: Թերևս, արժե մեկ անգամ ևս հիշեցնել, որ ծխելու դադարեցումը գործընթաց է, որում Դուք փնտրում եք այն ուղիները, որոնք հանդիսանում են լավագույնը հատկապես Ձեզ համար: Եվ եթե Դուք հստակորեն տեսնում եք այն ուղու վերջը, որտեղ սիգարետի քանակը կհասնի 0-ի, ապա, ինչու՞ չփորձել, հատկապես երբ Դուք նախկինում փորձել եք կտրուկ թողնել ծխելը և Ձեզ մոտ չի ստացվել:

Միգուցե սկսեմ ծխել թե՞թև սիգարետներ

Թեթև սիգարետների խնդիրն այն է, որ նրանք պարունակում են ավելի քիչ խեժ և նիկոտին, և իրեն անհրաժեշտ նիկոտինի դոզան ստանալու համար ծխողը ծխախոտը ավելի խորն է քաշում և ծխում է ավելի շատ: Թեթև սիգարետներում սովորաբար ավելացնում են այնպիսի նյութեր, որոնք այդ սիգարետների ծուխը դարձնում են քիչ գրգռող, և ծխողին թվում է, որ դրանք այդքան էլ վնասակար չեն: Ամոնիակի ավելացումը սիգարետներում թույլ է տալիս ուժեղացնել նիկոտինի ազդեցությունը: Արդյունքում նիկոտինի քիչ պարունակությամբ թեթև սիգարետներն առաջացնում են նույն կախվածությունը, ինչ որ սովորական սիգարետներն առանց ֆիլտրի: Սիգարետներում օգտագործվում են ընդամենը 600 հավելումներ:

Խնդիրների հաղթահարում

Առավել հաճախ հանդիպող խնդիրներից են.
Ծխող բարեկամներ, ընկերներ և պաշտոնակիցներ
Ինչպե՞ս վարվել այն մարդկանց հետ, որոնք առաջարկում են Ձեզ ծխել' չիմանալով, որ Դուք թողել եք: Ոմանք գերադասում են լռել այն մասին, որ դադարել են ծխել, որպեսզի ավելորդ հարցադրումների տեղիք չտան: Մյուսների համար, ընդհակառակը, կարևոր է, որ բոլորը իմանան, որ թողնում են ծխելը:

Ինչպե՞ս վարվել այն մարդկանց հետ, որոնք գիտեն, որ Դուք թողել եք ծխելը, բայց միեևնույն է սիգարետ են առաջարկում: Որպես կանոն, նրանք պարզապես նախանձում են Ձեզ: Հնարավոր է, որ նրանք փորձել են թողնել, բայց նրանց մոտ չի ստացվել:

Երբ ծխելը սովորություն է

Եթե սովորությունները շատ ուժեղ են, մտածեք դրանցից ժամանակավորապես հրաժարվելու մասին: Եթե Դուք ծխում եք սուրճից կամ գարեջրից հետո, ապա հնարավոր է' արժե, որ Դուք ջուր կամ հյութ խմեք: Եթե Դուք ծխում եք, երբ հյուր եք գնում որոշակի մարդկանց տուն, խուսափեք նման այցելություններից մի քանի շաբաթ: Եթե Դուք դժվարանում եք չծխել երեկոյան բարում, այդ երեկո գնացեք այնտեղ, որտեղ չեն ծխում, օրինակ' թատրոն:
Ճաշելուց հետո ծխելու ցանկությունը կապված է նրա հետ, որ արյունը ուղեղից գնում է ստամոքս սննդի յուրացման համար, և նիկոտինի մակարդակը ուղեղում իջնում է: Դուք կարող եք դա չգիտակցել, բայց Ձեր օրգանիզմը պահանջում է նիկոտին: Նման դեպքերում կարող են օգնել նիկոտինը փոխարինող դեղամիջոցները:

Սթրեսային իրավիճակներ

Ժպտացեք: Ծիծաղը լավագույն դեղամիջոցն է սթրեսի դեմ: Դրա համար դիտեք կատակերգություն կամ հումորային հաղորդում հեռուստատեսությամբ, գնեք անեկդոտների գիրք կամ թերթ, շփվեք մի մարդու հետ, որը կստիպի Ձեզ ժպտալ:
Զբոսնեք: Ընդմիջման ժամանակ նստելու և տառապելու փոխարեն մի քանի վարժություն արեք: Եթե դժվարանում եք մենակ քայլել, ապա գտեք մեկին, ով կզբոսնի Ձեզ հետ:
Խորը շնչեք: Երբ Դուք հուզվում եք, ձեր շնչառությունը խորը չէ և արագացած է: Դա բարձրացնում է սթրեսի աստիճանը: Փորձեք շնչել խորը և դանդաղ և դուք կզգաք, թե ինչպես է սթրեսը լքում Ձեր օրգանիզմը:

Փորձեք մտածել դրականը: Սովորություն դարձրեք վերլուծել յուրաքանչյուր բացասական միտք և գտնել որևէ դրական բան, որը կհակասի բացասականին: Օրինակ' բացասական. §Տնօրենն ինձ վատ է վերաբերվում¦, դրական. §Տնօրենն առանց ինձ էլ շատ խնդիրներ ունի: Ես լավ կաշխատեմ և նրա վերաբերմունքն իմ հանդեպ կփոխվի¦:

Վարձատրության համակարգ

Ծխելը թողնելը դժվար է, և եթե Դուք որոշ ժամանակ չեք ծխել, ապա լրիվ արժանի եք վարձատրության: Ընդ որում վարձատրության համար նախատեսված փողի աղբյուրը միանգամայն պարզ է. դա սիգարետի վրա չծախսած փողն է: Վարձատրության ծրագրման ժամանակ փորձեք լինել ստեղծագործ և շրջահայաց: Հաճախ որպես վարձատրություն, հանդես է գալիս լավ ճաշը խմիչքով: Սակայն առաջինը մեծացնում է Ձեր քաշի ավելացման հնարավորությունները, իսկ երկրորդը կարող է դրդել Ձեզ նորից ծխել: Դրա համար ծրագրեք որևէ յուրահատուկ բան: Մեկ շաբաթում տնտեսած գումարըը կարող է բավականացնել թատրոնի 2 տոմս գնելուն:

Աղբյուր՝ http://tinyurl.com/mmkumxe