Թուրքիայի հովանավորությունը վայելող ահաբեկչական Սիրիական ազատ բանակի հրամանատարներից մեկը՝ Ահմեդ Օսմանը, ակնարկել է, որ Սիրիական ազատ բանակը կարող է ռազմական գործողություններ սկսել Սիրիայի հյուսիսում գործող Քրդական դեմոկրատական միություն կուսակցության (PYD) զինյալների դեմ, որոնք վերահսկում են Թել Ռիֆաթ քաղաքը։ Ըստ Օսմանի՝ քաղաքի և նրա շրջակա գյուղերի մոտ 200 հազար բնակիչներ, ովքեր ժամանակավորապես Աազազի շրջակայքում են հաստատվել, ցույցեր են կազմակերպում և պահանջում են քաղաքը և նրա շրջակայքը մաքրել քրդերից։
«Եթե ահաբեկիչները հրաժարվեն, ապա Սիրիական ազատ բանակը ռազմական գործողություններ կսկսի նրանց դեմ։ Մենք խնդրում ենք Թուրքիային պաշտպանել մեզ, ինչպես դա եղավ «Եփրատի վահան» ռազմական օպերացիայի ժամանակ»,- Ժնևում կայացած միջսիրիական բանակցություններից հետո հայտարարել է Օսմանը։ Վերջինս նաև նշել է, որ Թել Ռիֆաթը քրդերից խլելուց հետո թուրքամետ ահաբեկիչները պատրաստ են նաև գրավելու Աֆրինի մեծ ռազմավարական նշանակություն ունեցող տարածաշրջանը, որը սահմանակից է Թուրքիայի Հաթայ նահանգին։
Իրականում, Օսմանն ընդամենը բարձրաձայնել է Թուրքիայի նպատակները։ Բոլորն էլ շատ լավ գիտեն, որ առանց Անկարայի և արևմտյան որոշ ուժերի հետ համաձայնության Սիրիական ազատ բանակը մի քայլ էլ չի անի։
Նախ՝ Սիրաիական ազատ բանակի միջոցով Անկարան փորձում է փոքրացնել Սիրիայի հյուսիսում ձևավորված Քրդական ինքանավարության տարածքը, որը, եթե նախկինում երեք փոքր և անկլավային մասերից էր բաղկացած՝ Աֆրին, Քոբանի և Ջազիռա, ապա հիմա գրեթե միավորված է (Քոբանին և Ջազիռան միավորվել են և բավական ընդլայնել իրենց տարածքները)։ Թուրքերը ցանկանում են թույլ չտալ նրանց վերջնական միավորումը ընդհանուր մեկ միավորի մեջ։ Հենց դրանով էլ կարելի է բացատրել Անկարայի կողմից իրականացված «Եփրատի վահան» օպերացիան, որն իրականացվեց 2016 թ․-ի օգոստոսի 24-ից 2017 թ․-ի մարտի 29-ը։ Այդ ընթացքում թուրքական բանակին և Սիրիական ազատ բանակի ահաբեկիչներին հաջողվեց գրավել Ալ-Բաբ և Ջարաբլուս քաղաքները և թույլ չտալ Աֆրինի քրդերին միավորվելու Քոբանի-Ջազիրայի քրդաբնակ շրջանների հետ։ Անկարան ավելին էր ցանկանում. Էրդողանն այդ ժամանակ քրդերից պահանջեց լքել Մանբիջ և Քոբանի քաղաքները։ Սակայն ԱՄՆ-ից, ով պաշտպանում և զինում է սիրիացի քրդերին, Անկարային հասկացրին, որ չափը ճանաչի և կրակի հետ չխաղա։ Վաշինգտոնի նախազգուշացումները հասան իրենց նպատակին, և Էրդողանը հապաղեց։ Սիրիայի քրդերի հարցում Անկարան ակտիվացավ, երբ Իրաքի Քրդստանում հայտարարեցին, որ այս տարվա սեպտեմբերի 25-ին կանցկացնեն Իրաքից անկախանալու հանրաքվե։ Անկարայում շատ լավ գիտեն, որ Իրաքի և Սիրիայի Քրդստանների միավորումը ժամանակի հարց է, ինչպես նաև Իրաքի Քրդստանի անկախությունն էլ ավելի կմեծանցի կենտրոնախույս տրամադրությունները և շարժումները Թուրքիայի քրդաբնակ շրջաններում։
Երկրորդ՝ Էրդողանը ցանկանում է վերահսկողություն հաստատել Թել Ռիֆաթի նկատմամբ, քանի որ այն համարվում է Հալեպի հյուսիսարևմտյան արվարձան։ Էրդողանի «թուլությունը» Սիրիայի տնտեսական մայրաքաղաքի նկատմամբ բոլորը գիտեն, որն ունի թե՛ օբյեկտիվ, թե՛ սուբեկտիվ պատճառներ։
Պատահական չէ այն, որ Սիրիական ազատ բանակն ակտիվացավ Համբուրգում G20 շրջանակներում Էրդողանի և Պուտինի հանդիպումից հետո։ Թրամփը, Պուտինը և Էրդողանը տարրականորեն բաժանում են Սիրիան։ Որքան կարելի է կռահել, Անկարայում դժգոհ են իրենց չափաբաժնից, որն ընդգրկում է Սիրիայի հյուսիսը (Աազազ-Ալ-Բաբ-Ջարաբլուս եռանկյունին) և գրեթե ողջ Իդլիբ նահանգը (հուսանք, որ Իդլիբը կազատագրվի Ասադի կողմից թուրք ահաբեկիչներից)։ ԱՄՆ-ի վերահսկողության տակ են անցնում Սիրիայի հյուսիսը և արևելյան որոշ տարածքներ (Աֆրին, Քոբանի, Մանբիջ, Թել Աբյադ, Ռասալայն, Ալ-Հասաքա և որոշ չափով Քամիշլի, հավանաբար նաև Ռաքքան), Սիրիայի և Իսրայելի սահմանակից շրջանները, Դերաայի որոշ մասը, ինչպես նաև Իրաքի և Սիրիայի սահմանի որոշ մասը (Ալ-Թանֆ բնակավայրը և անցակետը)։ ԱՄՆ-ն կփորձի պահպանել նաև ընդդիմադիր անկլավները Հոմսում և Դամասկոսում, որով որոշ չափով վերահսկելի և խոցելի կդարձնի այդ խոշոր քաղաքները։ Ռուսաստանը և Իրանը այս պահի դրությամբ Սիրիայում գործում են տանդեմով, սակայն ամեն մեկն իր վերահսկողության գոտիներն ունեն։ ՌԴ-ն կամրանա ալավիաբնակ Լաթակիայում և Տարտուսում, որտեղ արդեն կան ռազմածովային (Տարտուսի) և ռազմաօդային (Խմեյմին) ռազմաբազաներ, ինչպես նաև որոշ ազդեցություն կունենա Հալեպի և Թադմորի (Պալմիրա) շրջաններում։ Դամասկոսը, Հոմսը, Համան և դրուզաբնակ Սուվայդան Ասադի բանակի և Իրանի կողմից հովանավորվող «Հզբոլլահ»-ի վերահսկողության տակ են։ Ասադը կպահպանի իր դիրքերը նաև Հալեպում։ Հալեպի Շեյխ Մաքսուդ քրդաբնակ թաղամասը, լինելով շրջապատված Ասադի բանակի կողմից, կգերադասի համագործակցել Սիրիայի օրինական իշխանությունների հետ։
Հիմա կոնկրետ պայքար է գնում Սիրիայի նավթի և գազի համար, որի հանքերը գտնվում են երկրի կենտրոնական և արևելյան շրջաններում։ Եթե Թադմորի մոտ գտնվող գազի և նավթի հանքերի պահով ամեն ինչ պարզ է, ապա Ալ-Սուհնայի և Դեր-Զորի մոտ գտնվող գազի և նավթի հանքերի պահով ամեն ինչ դեռ առջևում է։ Ասադը, ինչպես նաև նրան հովանավորող ՌԴ-ն և Իրանը, ԱՄՆ-ի կողմից հովանավորվող քրդերը, ինչպես նաև «ԻՊ»-ի ահաբեկիչները դեռ պայքարում են նավթով և գազով հարուստ այս շրջանների համար։
Սակայն արդեն պարզ է, որ նախկին Սիրիան անցավ պատմության գիրկը, իսկ մենք էլ գրեթե կորցրինք մեր մերձավորարևելյան ամենախոշոր սփյուռքը։
Գագիկ Համբարյան
