Վիտամին D անվանում են քիմիական կառուցվածքով նման և ֆոսֆորա-կալցիումական նյութափոխանակությունը կարգավորող մի քանի միացությունների խումբը ¥էրգոկալցիֆերոլ-D2, խոլեկալցիֆերոլ-D3։
Այս միացություններն ապահովում են կալցիումի տեղափոխումը ոսկրային հյուսվածք, կալցիումի և ֆոսֆորի ներծծումը բարակ աղիներում, ինչպես նաև' ֆոսֆորի ներծծումը երիկամային խողովակներում։ Վիտամին D-ն ակտիվորեն պայքարում է ռախիտի դեմ, նպաստում օրգանիզմի դիմադրողականության բարձրացմանը, մասնակցում բարակ աղիներում կալցիումի ակտիվացմանը և ոսկրերի հանքայնացմանը։
Օրգանիզմում վիտամին D-ի պակասը հանգեցնում է ֆոսֆորա-կալցիումական նյութափոխանակության խանգարման, ինչը ռախիտի' աղային նյութափոխանակության խաթարման պատճառ է։ Արդյունքում' ոսկրային համակարգում կրի մեծ պակաս է առաջանում։ Վիտամին D-ի գերդոզավորման ժամանակ ի հայտ են գալիս թունավորման այնպիսի երևույթներ, ինչպիսիք են' ախորժակի անկումը, սրտխառնոցը, փսխումը, ընդհանուր թուլությունը, դյուրագրգռությունը, քնի խանգարումները, մարմնի ջերմաստիճանի կտրուկ բարձրացումը։

 


Բուսական ծագման սննդամթերքում վիտամին D գրեթե չկա։ Վիտամին D-ով հարուստ է ձկնամթերքը. ձկան յուղը, լյարդը, Ատլանտյան օվկիանոսի սաղմոնաձուկը և այլն։ Ձկնկիթի մեջ վիտամին D-ի պարունակությունը կազմում է 2,2 մկգ%, կաթում' 0,05 մկգ%, սերուցքային կարագում' 1,3 մկգ%։ Քիչ չեն պաշարները նաև սնկերում, եղինջում, հազարաթերթիկում և սպանաղում, ընդ որում, բանջարանոցներում աճող բույսերում վիտամին D-ն ավելի շատ քանակությամբ է առկա, քան ջերմոցային բույսերում։

 


Հասուն մարդու օրգանիզմում վիտամին D-ի պահանջը հիմնականում բավարարվում է մաշկում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցության տակ նրա սինթեզման շնորհիվ, մասսամբ էլ' սննդի միջոցով ստանալու հաշվին։ Բացի այդ, լյարդը ընդունակ է կուտակել այնքան քանակությամբ վիտամին D, որքան անհրաժեշտ է օրգանիզմին ողջ տարվա ընթացքում։ Վիտամին D-ի օրական պահանջը կազմում է 1 մկգ., իսկ մանկական տարիքում (մինչև երեք տարեկան)' 10 մկգ., քանի որ այն կարևորագույն դեր ունի ոսկրային համակարգի ձևավորման գործում։

 


Վիտամին D-ն համեմատաբար կայուն է օդի թթվածնի հանդեպ, ինչպես նաև' մինչև 100˚C տաքությանը, ուստի այդ ջերմաստիճանից բարձրի դեպքում վիտամին D-ն ամբողջությամբ քայքայվում է։

 

 


Վրեժ Հովսեփյան