Ուոլլաս- մեզ հետ է Էրիխ Ֆրոմը՝ աշխարհի ամենահեղինակավոր հոգեվերլուծողներից մեկը: Զիգմունդ Ֆրոյդի աշխատանքներից հետո Էրիխ Ֆրոմի աշխատանքները գնահատվում են իբրև կարևորագույն քայլհոգեվերլուծության առաջընթացում: Բոլորովին վերջերս դոկտոր Ֆրոմը ասաց. <>: Հետո նա ավելացրեց.<>: Եվ այժմ մենք ամեն ինչ կպարզենք: Եվ այսպես, բարի երեկո, Ձեզ հետ է Մայք Ուոլլասը: Վերջին շաբաթներին մենք քննարկում էինք ազատ հասարակության խնդիրները և այն, թե ինչ պետք է անի այն գոյատևելու համար: Այսօր մենք կփորձենք գնահատել ազատ հասարակության ազդեցության աստիճանը մեր անձի վրա:Արդյոք մենք այնքան երջանիկ ենք, ինչքան կարծում ենք, ազա՞տ ենք մտածելու, զգալու համար: Մեր հյուրը Էրիխ Ֆրոմն է՝ հոգեվերլուծող և սոցիալական քննադատ, որը ողջ աշխարհին հայտնի է մարդուն նվիրված իր ուսումնասիրություններով և ազատության իր փնտրտուքներով: Դոկտոր Ֆրոմ, թույլ տվեք ինձ հարցնել. Կարծում եմ ինձ հետ կհամաձայնվեք, որ բոլորը քննադատում են ԱՄՆ-ն՝ իբրև նյութապաշտ և հնարավոր է նույնիսկ դատարկ հասարակություն: Վերջերս Դուք ասացիք. <>: Ի՞նչ նկատի ունեիք Դուք:

Ֆրոմ-Ամեն ինչ, իհարկե, հարաբերական է: Գաղափարների զարգացման պատմության ընթացքում մարդկությունը դեռևս պարծենալու առիթ չունի: Ես նկատի ունեմ, որ մեր այժմյան ամերիկյան հասարակությունը, ի տարբերություն այլ հասարակությունների, հասել է ավելի մեծ նյութական բարեկեցության,քան ցանկացած այլ ժողովուրդ, ճնշումներից հարաբերական ազատությունը, շարժունության համեմատաբար բարձր աստիճանը, ինչպես նաև ունի բավականաչափ եզակի հնարավորություններ՝ մշակույթի, արվեստների, երաժշտության, այլ գաղափարների ավելի մեծ տարածման համար: Այսպիսով, ես ուզում եմ ասել, որ ներկայիս հասարակությունը ավելի լավն է, քան 19-րդ դարի հասարակությունը, քան երբևէ մարդկության կողմից ստեղծված և մարդկության պատմության մեջ նախորդ դարաշրջաններում եղած հասարակություններից որևէ մեկը: Բայց դա չի նշանակում, որ սա ամենալավ հասարակությունն է:

Ուոլլաս- Այժմ ամեն ինչ պարզ է: Եվ միաժամանակ Դուք հակասող հայտարարություն եք անում, քանի որ հենց անցած շաբաթ ասացիք. .<>: Այս մասին ի՞նչ կասեք:

Ֆրոմ-Այո, միստր Ուոլլաս, ես կասեմ հետևյալ : Եթե այդ հարցին նայենք անբողջության մեջ, մեր ձգտումը՝ վեր կանգնել բնությունից և արտադրել ավելի շատ նյութական բարիքներ, ապրանքներ, մեզ բերեց նրան, որ մենք դարձրեցինք միջոցը նպատակ: Մարդուն ավելի բարեկեցիկ կյանքով ապրելու հնարավորություն տալու համար մենք սկսեցինք արտադրել ավելի շատ ապրանքներ, քան 19-20-րդ դարերում: Իրականում ստացվեց այնպես, որ արտադրությունը և սպառումը ձեռք բերեցին առաջնային իմաստ: Դադարեցին լինել միջոց և դարձան նպատակ: Եվ մենք զբաղվում ենք խելագար սպառումով և խելագար արտադրությամբ:

Ուոլլաս- Լավ: Ես կուզենայի իմանալ Ձեր՝ հոգեվերլուծողի կարծիքը նախահիմքերի մասին, առանձին օրինակներով, այն մասին, թե ինչ է կատարվում մեզ հետ՝ որպես անհատների: Այ, օրինակ, ինչ կասեք Դուք մարդու, <> և իր աշխատանքի փոխհարաբերությունների մասին:

Ֆրոմ- ես կարծում եմ, մարդու աշխատանքը մեծամասամբ անիմաստ է իր համար, քանի որ նա ոչ մի կապ չունի այդ աշխատանքի հետ: Նա ավելի ու ավելի շատ է դառնում բյուրոկրատական մեքենայի կողմից ղեկավարվող սոցիալական մեխանիզմի մի մասը: Եվ ես կարծում եմ, որ ամերիկացին շատ հաճախ անգիտակցորեն ատում է իր աշխատանքը , որովհետև իրեն գերի է զգում նրա մոտ, որովհետև զգում է, որ իր էներգիայի մեծ մասը ծախսում է նրա վրա, ինչն ինքն իրենով չունի ոչ մի իմաստ:

Ուոլլաս - Չունի ինքն իրենով ոչ մի իմա՞ստ: Մարդն օգտագործում է աշխատանքը, որպեսզի ապրի: Աշխատանքը մարդուն կարևորության ու արժանապատվության զգացում է տալիս, սթափ, գիտակից մարդու զգացում: Դա է աշխատանքի իմաստը:

Ֆրոմ - Այո, բայց միայն դա հերիք չէ մարդուն երջանիկ դարձնելու համար: Չէ՞ որ նա աշխատում է, որպեսզի ապրի և որպեսզի փող աշխատի: Օրվա մեջ ութ ժամ զբաղվում է նրանով, ինչը իր համար ոչ մի իմաստ և հետաքրքրություն չունի:

Ուոլլաս - Իմաստ և հետաքրքրությո՞ւն: Միգուցե ես չափից դուրս համառ եմ, բայց Դուք կոնկրետ ի՞նչն ի նկատի ունեք: Եթե մարդը գործ է անում, աշխատում է գործարանում պտուտակահանով, ի՞նչ խորը իմաստ կարող է լինել դրանում:

Ֆրոմ - Գոյություն ունի ստեղծագործական բավարարվածություն, որն իր տեղն ուներ արհեստավորների մոտ ասենք միջին դարերում: Կամ միգուցե դեռ մնացել է այնպիսի երկրներում, ինչպիսին է Մեքսիկան: Դա ինչ-որ բան ստեղծելուց ստացած հաճույքն է... Հիմա դուք շատ դժվարությամբ կգտնեք բարձր կարգի որակավորված աշխատողներ, որոնք կարող են հաճույք ստանալ իրենց կատարած աշխատանքից: Հնարավոր է՝ արարելու զգացումը ծանոթ է պողպատաձուլարանի բանվորին կամ աշխատանքում բարդ մեխանիզմներ օգտագործող մարդուն: Սակայն եթե վերցնենք վաճառողին, որը վաճառում է անօգուտ ապրանք, նա իրեն զգում է խաբեբա, ատում է իր ապրանքը, որն իր համար ոչինչ չի նշանակում:

Ուոլլաս - Հմմ... դուք խոսում եք անօգուտ ապրանքի մասին: Իսկ եթե նա վաճառում է ատամի խոզանա՞կ, ավտոմեքենա՞ կամ հեռուստացո՞ւյց...

Ֆրոմ -Անօգուտը հարաբերական հասկացություն է: Օրինակ, որպեսզի վաճառողն իր պլանը կատարի, նա ստիպված է մարդկանց պարտադրել, որ գնեն իր ապրանքը, որովհետև մարդիկ հենց այնպես չէին գնի: Այդժամ եթե նայենք գնորդի դիրքից, այդ ապրանքն իրենց պետք չի, ուրեմն անօգուտ է, նույնիսկ եթե այդ իրն ինքն իրենով անօգուտ չէ:

Ուոլլաս - Ամերիկացիների մասին Ձեր աշխատանքներում Դուք հաճախ եք խոսում շուկայական ուղղվածության մասին: Ի՞նչ եք հասկանում այդ արտահայտության տակ:

Ֆրոմ - Ես նկատի ունեմ, որ մարդկային հարաբերությունների հիմնական ձևը նույնական է շուկայում իրերի մեջ եղած կապին: Մենք փորձում ենք մեր սեփական <>-ը կամ, ինչպես երբեմն ասում են, մեր անձնային պահոցը փոխանակել մեզ համար ավելի նշանակալից մի բանով: Ասածս չի վերաբերում ֆիզիկական աշխատանք կատարող մարդուն: Նա չպետք է վաճառի իր անձը: Նա չպետք է վաճառի իր ժպիտը: Սա վերաբերում է այն մարդկանց, ում մենք անվանում ենք գործարք անողներ: Այսինքն մարդկանց, ովքեր գործ ունեն թվերի, թղթերի ու մարդկանց հետ: Ով, այսպես ասած, խաղում է նշանների, խոսքերի ու մարդկանց հետ: Այսօր նրանք բոլորը պարտավոր են ոչ միայն վաճառել իրենց ծառայությունները, այլ նաև գործարքի մեջ մտնելիս քիչ թե շատ հաջող վաճառել իրենց անհատականությունը: Իհարկե, կան նաև բացառություններ:

Ուոլլաս - Այսինքն, նրանց ինքնագնահատականը կախված է նրանից, թե շուկան, ուղղակի իմաստով, ինչքան է պատրաստ վճարել իրենց համար:

Ֆրոմ - Միանգամայն ճիշտ է: Ճիշտ այնպես, ինչպես պայուսակները: Շուկայական տնտեսության օրենքներով պայուսակները այնքան ժամանակ են համարվում անօգուտ, քանի դեռ դրանց հանդեպ պահանջարկ չկա և դրանք հնարավոր չի վաճառել: Այդ պայուսակը, եթե ի վիճակի լիներ զգալու, իրեն կզգար ահավոր անլիարժեք այն պատճառով, որ ինքը ոչ ոքի պետք չի և դրա համար էլ չի վաճառվում: Նույնպես էլ մարդը, ով իրեն իր է համարում, տառապում է անլիարժեքության զգացումից, երբ չի կարողանում իրեն վաճառել:

Ուոլլաս - Եկե՛ք անցնենք սոցիալական հարաբերություններին, մերձավորների և ընկերների հետ հարաբերություններին: Ի՞նչ է կատարվում մարդու հետ այս ոլորտում:

Ֆրոմ - Առաջին հերթին ես կուզենայի ասել, որ մեր սոցիալական հարաբերությունները հարաբերականորեն մակերեսային են: Իրականում մենք վախենում ենք անկեղծ լինել թե պարզապես մարդկանց, թե նույնիսկ մեր ամուսինների հետ: Իրական անկեղծության վախը քողարկում ենք կամ փոխարինում ենք արտաքնապես բարեկամական վերաբերմունքով, որը, ճիշտ է, ինքն իրենով լավ զգացմունք է, բայց շատ մակերեսային է: Սակայն ես կարծում եմ, որ Ձեր հարցին այլ պատասխան էլ կա, որ կուզեի բարձրաձայնել: Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ միջին ամերիկացին իրականում անհանգստացած է միայն իր բարեկեցությամբ, իր առողջությամբ, իր փողով, իր ընտանեկան հարցերով: Նա չի մտածում իր հասարակության մասին: Նա միայն խոսում է դրա մասին: Դուք հաճախ չեք կարողանում քնել նրա պատճառով, ինչն իսկապես ձեզ անհանգստացնում է: Իսկ միջին ամերիկացին իր քունը չի կորցնի նրա պատճառով, թե ինչ իրադարձություններ են կատարվում իր հասարակության մեջ և ամբողջ երկրում: Ես նկատի ունեմ, որ նա առանձնացրել է իր անձնական կյանքն ու հանրային կյանքը և հասարակական կյանքում կատարվող երևույթների մասին հոգածությունը թողել է կառավարության մասնագետների վրա:

Ուոլլաս - Իսկ ինչ եք կարծում, ինչպիսին է ամերիկացու (մենք խոսում ենք ինչպես տղամարդու, այնպես էլ կնոջ մասին) հարաբերությունը քաղաքականության և քաղաքական համոզմունքների հետ:

Ֆրոմ – Համապատասխանաբար մենք մեր պատասխանատվությունն այն ամենի համար, ինչ կատարվում է մեր երկրում, տվել ենք մասնագետներն, որոնք, ենթադրաբար պիտի հոգ տանեն երկրի մասին: Ու հասարակության ամեն անդամի թվում է, որ ինքը չի կարող և իրավունք էլ չունի քննելու քաղաքական գործիչների գործողությունները: Վերջին ժամանակների մի շարք իրադարձություններ վկայում են դրա մասին:

Ուոլլաս – Օրինա՞կ:

Ֆրոմմ - Օրինակ, թե ինչպես ենք մենք դիմագրավում կործանարար պատերազմների հենց միայն գոյության հնարավորությանը, որը ահավոր մեծ վտանգ է ներկայացնում մեր ժողովրդի, ողջ աշխարհի մարդկության համար: Մարդիկ գիտեն այդ մասին, կարդում են թերթերում, որ հենց առաջին հարձակման ժամանակ հարյուրավոր միլիոններով ամերիկացիներ կկործանվեն: Բայց չնայած դրան, մարդիկ դրա մասին խոսում են այնպես, ինչպես կխոսեին մեքենայի անսարքության մասին: Իրականում նրանք ավելի մեծ ուշադրություն են դարձնում գրիպի համաճարակին, քան ատոմային ռումբի վտանգին, որովհետև...

Ուոլլաս - Ձեզ չի՞ թվում, որ Դուք մի քիչ չափազանցնում եք, դոկտոր Ֆրոմ:

Ֆրոմ-Լավ կլիներ, եթե ես չափազանցնեի: Որովհետև ես միայն քիչ թվով մարդիկ եմ տեսնում, որոնք իսկապես անհանգստացած են մեզ սպառնացող հարցերով և պատասխանատվություն են զգում այդ խնդիրներին առնչվող իրենց քայլերի համար:

Ուոլլաս- Երբ խոսում եք ինչ-որ բան անելու անհրաժեշտության մասին, միգուցե ամեն ինչ շատ ավելի պարզ է. խնդիրն այն է, որ մեր ամորֆ հասարակության մեջ շատ դժվար է պատասխանատվության զգացում զարգացնել, նույնիսկ այն մարդկանց մեջ, ովքեր ցանկանում են ինչ-որ բան անել հասարակության համար: Դժվար է ինքդ քո մեջ պատասխանատվության զգացում զարգացնել:

Ֆրոմ- Ես կարծում եմ, որ Ձեր ասածով ի ցույց եք դնում մեր համակարգի շատ կարևոր անկատարություններից մեկին. մեր հասարակության քաղաքացին շատ քիչ հնարավորություն ունի այս կամ այն կերպ ազդել իր հասարակության վրա, արտահայտել իր կարծիքը, ազդել որոշումների ընդունման վրա: Եվ ես կարծում եմ, որ դա մեծ հաշվով բերում է քաղաքակական լեթարգիայի և հիմարության: Ճիշտ է, պետք է սկզբում մտածել, հետո գործել: ԵՍակայն նույնքան ճիշտ է, որ եթե մարդը զրկված է գործելու հնարավորությունից, նրա մտածելակերպը դառնում է դատարկ և հիմար:

Ուոլլաս- Եկեք խոսենք այն մասին, թե ինչպես է մարդը վերաբերում սիրուն ու ամուսնությանը:

Ֆրոմ-Ես կասեի, որ բոլորը երբևէ խոսում են սիրուց: Սիրո նկատմամբ պահանջմունքը մարդու հիմնարար պահանջմունքներից է: Դա մի կենդանի էակի՝ մյուսին միաձուլվելու գործընթացն է: Ավելի շուտ՝ դրա փորձն է: Ամեն դեպքում ես կասեի, որ սերը այսօր հազվադեպ երևույթ է: Մենք շատ զգացմունքային ենք, շատ պատրանքներ ունենք սիրո մասին , այսպես կոչված սիրահարվածության մասին: Բայց խնդիրն այն է, որ, սիրահարվելու համար պետք է սիրել, իսկ դա նշանակում է սերը և սիրելու կարողությունը դառնում են մեր կյանքի ամենակարևոր բաներից մեկը:

Ուոլլաս-Իսկ ինչո՞ւ է դա այդքան դժվար մեզ համար: Ի՞նչն է մեր մեջ փչացել, ըստ Ձեզ:

Ֆրոմ-Որովհետև մենք անհանգստացած ենք իրերի աշխարհով, մենք անհանգստացած ենք մեր հաջողությամբ, փողով, մենք անհանգստացած ենք մեր գոյության միջոցներով, և ,որ ամենագլխավորն է, մենք կիրակի օրերը խոսում ենք այն մասին, ինչին կյանքում քիչ ժամանակ ենք հատկացնում: Սերը հեշտ չէ: Բոլոր մեծ կրոնները ունեն մեկ պոստուլատ. սերը մարդու ամենամեծ ձգտումն է: Եթե ամեն ինչ այդքան պարզ լիներ, ինչպես մարդկանց մեծ մասն է մտածում , ապա կրոնական առաջնորդները շատ միամիտ կլինեին:

Ուոլլաս - Դուք նշեցիք կիրակնօրյա զրույցները: Ինչպիսի հարաբերություններ ունի մարդը իր կրոնի հետ:

Ֆրոմ- Ինձ թվում է, այստեղ մենք գործ ունենք նույն երևույթի հետ : Շատերն ասում են, որ հիմա Ամերիկայում կրոնական վերածնունդ է: Ես կասեի՝ 90 տոկոս դեպքերում այդ կրոնական վերածնունդը ավելի մեծ վտանգ է ներկայացնում մեր կրոնական փորձի համար, քան մինչև հիմա եղել է:

Ուոլլաս-Ինչո՞ւ:

Ֆրոմ- Որովհետև այդ կրոնական վերածննդի փորձը իրականում Դեյլ Կարնեգիի << Ինչպես ձեռք բերել բարեկամներ և ինչպես լինել հաջողակ>> գրքի և Աստվածաշնչի Հին ու Նոր կտակարանների յուրօրինակ խառնուրդն է: Դա այդ երկուսը մեկտեղելու խելացի և միաժամանակ ոչ այնքան խելացի ձևն է, որ իրականում մեր կրոնական ավանդույթին հակասող երևույթ է: Ես կարող եմ նաև այլ կերպ ասել: Այսօր մարդը մտահոգված է արտադրությամբ և սպառմամբ՝ որպես ինքնանպատակ , նա շատ քիչ էներգիա և ժամանակ ունի, որպեսզի ծախսի իրական կրոնական փորձի վրա: Այնպես որ...

Ուոլլաս-Երբ Դուք ասում եք իսկական կրոնական փորձ, ի՞նչ եք հասկանում:

Ֆրոմ- Ես նկատի ունեմ՝ զգալ իսկական, խորը սերը մերձավորի, բնության նկատմամբ : Եվ եթե ես հավատացյալ լինեի ավանդական ձևով, ես կասեի՝ Աստված ձեզ հետ: Նշանակություն չունի՝ օգտագործվում է Աստված տերմինը, թե չի օգտագործվում: Կարևորը փորձն է, որ ձեռք է բերում մարդը:

Ուոլլաս- Հասարակության պատկերը, որը Դուք նկարագրում եք, իսկ հիմա մենք խոսում ենք հիմնականում արևմտյան, ամերիկյան հասարակության մասին, շատ մռայլ է: Եվ ահա մեր ամենակարևոր խնդիրներից մեկը… թույլ տվեք տարանջատել… որպես կենդանի արարածներ աշխարհի այս մասում մեր հիմնական խնդիրն է գոյատևելը, ազատ մնալը և մեզ՝ որպես անհատ իրացնելը: Մինչ այս Ձեր նշածներից ինչը կարող է դրական ազդել մեր գոյատևման հնարավության վրա և թույլ տալ ազատ մնալ այս ճգնաժամային աշխարհում:

Ֆրոմ- Ես կարծում եմ, որ դուք շատ կարևոր հարց շոշափեցիք: Մենք պետք է որոշում կայացնենք արժեքների մասին: Եթե մեր բարձրագույն արժեքն է՝ զարգացնել արևմտյան ավանդույթը, որտեղ արժեքը մարդն է, որի համար կյանքում ամենակարևորը մարդն է, որի բարձրագույն արժեքը մարդու նկատմամբ սերն է, մարդու հանդեպ հարգանքը և այլ մարդու՝ սեփական արժանապատվության զգացումը, ապա նույնիսկ հարց էլ չի առաջանում . <>:

Եթե դրանք են ամենակարևոր արժեքները, ապա ոչ կյանքը, ոչ մահը չեն փոխի դրանք: Իսկ եթե մենք սկսենք ասել.<< Դե գուցե մենք ռուսների հախից գանք, եթե դարձնենք ինքներս մեզ ավելի կառավարվող հասարակություն>>, եթե մենք, ինչպես վերջերս մեկը արտահայտվեց, սկսենք մարզել մեր զինվորներին, որ լինեն ինչպես թուրքական զինվորները, որոնք այնպես քաջաբար կռվում էին Կորեայում… Եթե մենք ուզում ենք ողջ մեր կյանքի պատկերը փոխել այդպես կոչված գոյատևելու համար, ապա ես կարծում եմ, որ մենք կանենք ճիշտ այն, ինչը սպառնում է մեր գոյատևմանը: Որովհետև մեր կենսական ուժերը և յուրաքանչյուր ժողովրդի կենսունակությունը հիմնվում են մեր անկեղծության և այն գաղափարի հանդեպ խորը հավատի վրա, որը մենք հայտարարում կամ բարձրաձայնում ենք: Ես կարծում եմ, որ վտանգն այնտեղ է, երբ մենք ասում ենք մի բան, սակայն մտածում և անում ենք բոլորովին ուրիշ մի բան:

Ուոլլաս- Ի՞նչ նկատի ունեք:

Ֆրոմ- Ես նկատի ունեմ, որ մենք խոսում ենք հավասարությունից, երջանկությունից, ազատությունից, մեր հոգեկան կարևոր արժեքներից ՝ դեպի Աստված տածած անսահման հավատքի մասին , բայց մեր առօրյան և այն սկզբունքները, որով մենք շարժվում ենք, հակառակում են մեր խոսքերին:

Ուոլլաս- լավ, տվեք այն արժեքների բնորոշումը, որոնց մասին դուք խոսում եք- հավասարություն, ազատություն, երջանկություն;

Ֆրոմ- Կփորձեմ: Աստվածաշնչյան իմաստով հավասարությունը այն է, որ մենք բոլորս ստեղծված ենք Աստծո նմանությամբ և այդ իմաստով բոլորս հավասար ենք: Ոչ աստվածաբանական իմաստով ամեն մարդ այլ մարդու վերջնական նպատակն է և մարդը չի կարող լինել այլ մարդու ձեռքին միջոց իր նպատակին հասնելու համար և անհատականությունը հենց նպատակն է յուրաքանչյուր մարդու համար: Հիմա մենք շատ ենք խոսում հավասարության մասին և ինձ թվում է, մարդկանց մեծ մասը դրա տակ հասկանում են նույնական լինելը, վախենում են լինել տարբեր և ոչ հավասար:

Ուոլլաս- Իսկ երջանկությո՞ւնը:

Ֆրոմ- Մեր ողջ մշակութային ժառանգությունից երջանկությունը ամենահպարտ հասկացությունն է: Եթե դուք հիմա մարդկանց հարցնեք, թե իրականում ինչ է երջանկությունը, ապա կստանաք պատասխան, որ դա անվերջ սպառման փորձն է, որ նկարագրված է Օլդոս Հաքսլիի <> գրքում: Ինձ թվում է՝ եթե դուք մարդկանց <<դրախտի >> մասին հարցնեք և եթե նրանք մինչև վերջ անկեղծ լինեն ձեզ հետ, ապա կպատասխանեն, որ այն մի մեծ սուպերմարկետ է՝ լի շաբաթը մեկ համալրվող ապրանքներով և բավարար փողով՝ դրանք գնելու համար: Այսօր մարդկանց մեծ մասի համար երջանկության զգացումը հավերժ նորածին լինելն է, որը ավելի ու ավելի շատ է սպառում:

Ուոլլաս- ուրեմն այնուամենայնիվ ի՞նչ է երջանկությունը:

Ֆրոմ- Երջանկությունը ստեղծագործ, իրական ինտենսիվ կապերի, կյանքում, մարդկանց նկատմամբ, բնության մեջ ամեն ինչի նկատմամբ ընկալունակության և արձագանքելու կարողության արդյունք է: Երջանկությունը չի բացառում թախիծը: Եթե մարդն արձագանքում է կյանքին, ապա նա երբեմն ուրախ է, երբեմն՝ տխուր: Կախված է նրանից թե նա ինչին է արձագանքում տվյալ պահին:

Ուոլլաս- Եվ երրորդը. ժողովրդավարությունն ու ազատությունը:

Ֆրոմ-Դե, այդ բառերը առանց բացառության, աջ ու ձախ օգտագործվում են: Ես կասեի, ժողովրդավարությունը հասարակության և պետության այնպիսի կազմակերպումն է, որտեղ այդպիսի հասարակության քաղաքացին ընդունված որոշումների համար պատասխանատվություն է զգում, մասնակցում է այդ որոշումների ընդունմանը, պատասխանատու է իր գործողությունների համար: Մեծ հաշվով, այսօր ժողովրդավարությունը մեծամասամբ ընտրության խաղարկումն է, մանիպուլյացիան: Ոչ թե թելադրված ընտրությունը, այլ՝ պարտադրված: Եվ այդ ընտրությունը մեզ ավելի ու ավելի շատ պարտադրվում է Մեդիսոն ավենյույի կողմից /Մեդիսոն ավենյուն ամերիկյան գովազդային արտադրության ցուցադրական անվանումն է/:

Ուոլլաս- Եվ հիմա, երբ մենք մեղադրական եզրակացությունը կարդացինք, ասացեք ինձ, որտե՞ղ ենք մենք սխալվել: Ի՞նչն ենք սխալ արել?

Ֆրոմ- Ես կարծում եմ, որ շատ այլ հասարակություններ են նաև սխալներ գործել: Հասարակությունները, որոնք հաջողությամբ հետևում են իրենց նշանակակետին , այդ վազքի մեջ չեն տեսնում , թե որտեղ է այդ նշանակակետը խանգարում տեսնելու ավելի կարևոր նպատակը: Այսինքն, նրանք մտնում են փակուղի: Ինձ թվում է՝ երբ մենք կենտրոնացանք ավելի ու ավելի շատ իրեր արտադրելու վրա, մենք սխալվեցինք: Այդպիսով մենք սեպ խրեցինք բանականության և զգացմունքների միջև, քանի որ ժամանակակից մեխանիզմների ստեղծման համար մեզ բանականություն է պետք: Եվ մենք ստեղծեցինք բարձր բանականությամբ, բայց առանց զգացմունքների մարդիկ:

Ուոլլաս-Դուք խոսում եք կապիտալիզմի՞ մասին:

Ֆրոմ- Այո, ես խոսում եմ կապիտալիզմի մասին: Ես խոսում եմ արդյունաբերական համակարգի մասին, որը ստեղծվել է 100-200 տարի առաջ:

Ուոլլաս- Դուք ուրիշ համակարգ կարո՞ղ եք առաջարկել:

Ֆրոմ-Դե....

Ուոլլաս- Որը ավելի կամրացնի մարդուն , կօգնի ավելի լավ ռեալիզացնել իրեն:

Ֆրոմ- Այո, ես հասկանում եմ: Ես սոցիալիստ եմ, սակայն ուզում եմ ավելացնել, որ իմ և շատերի պատկերացրած սոցիալիզը շատ տարբեր գաղափարներ են:

Ուոլլաս- Բացատրեք:

Շարունակությունն`այստեղ